Nagpur Jhanda Satyagrah and Vithalbhai Patel

નાગપુર ધ્વજ “સત્યાગ્રહ” અને શ્રી વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ

બંધુ બેલડી સરદાર પટેલ અને વિઠ્ઠલભાઈ પટેલે એક સાથે પહેલી વાર રાજકીય મંચ પર સાથે કામ કર્યું હોય તો તે નાગપુર ઝંડા સત્યાગ્રહ. 

 

નાગપુર ધ્વજ સત્યાગ્રહ, વધતાં કે ઓછા અંશે, સવિનય અસહકાર ચળવળનો એક ભાગ હતો. ૧૮મી માર્ચ, ૧૯૨૩ના રોજ, અગાઉ મધ્ય પ્રાંત માં (આજ નું મધ્ય પ્રદેશ) જબલપુર ખાતે કોંગ્રેસના કેટલાક ઉત્સાહી સ્વયંસેવકોએ સરકારી છાવણી વિસ્તારમાં રાષ્ટ્રધ્વજ સાથે  એક સરઘસ કાઢ્યું. તેઓ મ્યુનિસિપલ બિલ્ડિંગમાં ગયા અને આખરે ત્યાં રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવવામાં તેઓ સફળ થયા. મ્યુનિસિપાલિટીના યુરોપિયન પ્રમુખને ધ્યાનમાં રાખીને પોલીસ માટે દ્રઢતા બતાવવા માટે આ ઘણું હતું; પરિણામે પોલીસે રાષ્ટ્રધ્વજ નીચે ઉતાર્યો અને ધ્વજને તેમના પગ નીચે કચડી નાખ્યો. રાષ્ટ્રધ્વજના આ અસહ્ય અપમાનને કારણે, લોકો ધ્વજની ગરિમા જાળવવા માટે મક્કમ હતા અને તેથી જબલપુર જિલ્લા કોંગ્રેસ સમિતિએ ધ્વજને જાળવી રાખ્યો હતો. કોંગ્રેસના સ્વયંસેવકોની ધરપકડ પછી સત્યાગ્રહ અને ધ્વજ લહેરાવવો અને પોલીસ દ્વારા નીચે ઉતારવો આ બાબત જાણે જબલપુર શહેરમાં રોજિંદી બાબત બની ગઈ હતી. ધ્વજ ફરકાવવાનો આ વિચાર નાગપુર સુધી પહોંચી ગયો અને ૧૩મી એપ્રિલ, ૧૯૨૩ના જલિયાવાલા બાગ હત્યાકાંડની વર્ષગાંઠના દિવસે આ સત્યાગ્રહે જીવનના તમામ ક્ષેત્રના લોકોને આકર્ષ્યા. નાગપુરના યુવા સ્વયંસેવકોએ એક સરઘસ કાઢ્યું અને જબલપુરના સ્વયંસેવકોની જેમ નાગપુરના યુવા સ્વયંસેવકો તેમના ખભા પર રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવીને શહેરની પરિક્રમા કરવા લાગ્યા. કેન્દ્રીય પ્રાંત સરકાર દ્વારા રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવવાનું અર્થઘટન બ્રિટિશ રાજ અને યુનિયન જેક પ્રત્યેના અનાદર તરીકે કરવામાં આવ્યું હતું અને નાગપુર સિવિલ લાઈન્સ વિસ્તારમાં બ્રિટિશ સરકારના ઘણા વફાદાર લોકો પણ આ અનાદરથી નારાજ થયા.

વિઠ્ઠલભાઈ એ ભાવના સાથે નાગપુર ગયા કે તેઓ રાષ્ટ્રસંગ્રામમાં ગાંધીજીની પડખે ઊભા રહ્યા અને ગાંધીજીની સ્વતંત્રતા ચળવળની યોજનાને તેમના અંગત દૃષ્ટિકોણને આધીન કર્યા. નાગપુર ખાતેના આ સત્યાગ્રહમાં વિઠ્ઠલભાઈની સહભાગિતાને કારણે નાગપુર સત્યાગ્રહે વિશાળ સ્વરૂપ ધારણ કર્યું હતું. વિઠ્ઠલભાઈએ આખી પરિસ્થિતિ સમજીને આખો સત્યાગ્રહ પોતાની પૂરી ક્ષમતાથી આગળ વધાર્યો. વિઠ્ઠલભાઈ ઘણી વખત સેન્ટ્રલ પ્રોવિન્સના ગવર્નર સર ફ્રેન્ક સ્લીને મળ્યા હતા અને ધ્વજ સત્યાગ્રહને કારણે ઊભી થયેલી સમસ્યાનું સમાધાન કર્યું હતું.

ઓગસ્ટ, ૧૯૨૩માં વિશાખાપટ્ટનમ ખાતે વિઠ્ઠલભાઈ અને તેમના ભાઈ વલ્લભભાઈના માર્ગદર્શન હેઠળ કાર્ય સમિતિ મળી હતી અને નાગપુર સત્યાગ્રહના સરળ, અહિંસક અને સફળ સંચાલન અંગે ચર્ચા કરી હતી, જેમાં શ્રી વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ દ્વારા આચારવામાં આવેલી મદદની આભારી પ્રશંસા નોંધવામાં આવી હતી. નાગપુર સત્યાગ્રહ તેમની રાહબરી હેઠળ ચાલુ રાખવા અને સાથી સભ્ય તરીકે વલ્લભભાઈ આંદોલનને માર્ગદર્શન આપવા માટે મદદ કરવા વિનંતી કરી.' આ સૌથી નોંધપાત્ર પ્રસંગ છે જ્યારે પટેલ ભાઈઓ વિઠ્ઠલભાઈ અને વલ્લભભાઈએ એક જ રાજકીય મંચ પર સાથે મળીને કામ કર્યું હતું, નાગપુર ધ્વજ સત્યાગ્રહ તમામ રીતે શાંતિ અને સમાધાન સાથે સમાપ્ત થયો હતો, દેશનું સન્માન સંપૂર્ણ રીતે સાચવવામાં આવ્યું હતું. એ વાત પર ભાર મૂકવો જોઈએ કે સરકાર લોક આંદોલન અને વિઠ્ઠલભાઈની શ્રેષ્ઠ મુત્સદ્દીગીરી સામે ઝૂકી ગઈ હતી. પટ્ટાભી સીતારમૈયાએ આ સત્યાગ્રહના સંદર્ભમાં કહ્યું: "દેખીતી રીતે, પટેલ ભાઈઓ ઝુંબેશની દેખરેખ રાખતા હતા, અને આ સત્યાગ્રહને સન્માનજનક સમાપ્તિ સુધી લાવવાનો શ્રેય તેમને જ જાય છે."

 

Reference : Vithalbhai Patel – Patriot and President – Page 18

---

Subscribe us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---

Gandhi Sardar

Gandhi Sardar

મતભેદ – એક એવો શબ્દ કે જેને લોકોએ જાણે અજાણે દુશ્મનાવટનો ભાવાર્થ બનાવી દીધો છે, મતભેદ કોને ન હોઈ શકે? મતભેદ દરેક ને હોઈ શકે, નવી પેઢીને જુની પેઢી સાથે હોઈ શકે, બાપ ને દીકરા સાથે હોઈ શકે. તો શું આ બધા એક બીજાના દુશ્મન તરીકે વર્તન કરતા હશે?  વિચારોની આપ-લે સમયે જરૂરી નથી કે દરેક વ્યક્તિનો વિચાર સરખો હોય, અને સૈધ્ધાંતિક રીતે વિચાર / મત / અભિપ્રાય અલગ હોઈ શકે છે. જેનો મતલબ એ નહી કે અલગ અભિપ્રાયવાળી વ્યક્તિઓ એક બીજાની દુશ્મન હોય. 

ગાંધીજી અને સરદાર પટેલ વચ્ચે ક્યારેક અમુક પ્રશ્નો વિષે મતભેદો થયા હતા, એનો મતલબ એ નહી કે તેઓ બન્ને એકબીજાના દુશ્મન બન્યા. સરદાર પટેલ પોતાના અંતિમ સમય સુધી ગાંધીજીની વિચાર ધારાને વળગી રહ્યા. સરદાર પટેલ અને ગાંધીજીના પત્રો પરથી જાણવા મળે કે સરદાર પટેલની ગાંધીજી પ્રત્યેની ભાવનામાં કશો જ ફર્ક પડ્યો નહોતો, વર્ષ ૧૯૪૦માં યુધ્ધની કટોકટી સમયે અહિંસા બાબતે એક ઠરાવ કરવામાં આવ્યો હતો ત્યારે ગાંધીજીના ઉદ્દગારો હતા કે : “ભલે અત્યારે સરદાર અને હું  નોખા માર્ગે જતા દેખાઈએ તેથી કાંઈ અમારા હ્રદય થોડા જુદા પડે છે!” સરદાર પટેલ અને ગાંધીજી વચ્ચે થયેલા મનદુ:ખ પાછળ એક મહત્વનું કારણ એ હતું કે બન્ને વચ્ચેનો એક તાંતણો કે સેતુ બનતો હતો તે આ ફાની દુનિયાથી વિદાય લઈ ચુક્યો હતો, આ તાંતણો કે સેતુ એટલે મહાદેવભાઈ દેસાઈ. સરદારના સ્વભાવની વિશિષ્ટતા ગાંધીજી કરતા મહાદેવભાઈ વધુ સમજતા હતા. સરદાર પટેલે મુંબઈથી પ્યારેલાલને ૦૨-૦૭-૪૬ના રોજ પત્રમાં લખેલ કે

મને જે લાગ્યું તે બાપુને મે તરત કહી દીધુ, એ વિષે હવે કાંઈ વિચારવા જેવુ રહેતું નથી. બાપુના વિચાર આ વખતે સમજી ન શક્યો એ દુ:ખની વાત છે. આ વખતે ત્યાનું (દિલ્હી) વાતાવરણ અવિશ્વાસથી ભરેલું લાગ્યું, મહાદેવ તો દરરોજ યાદ આવતા હતા, એ હોત તો ઘણી વાતોનો ખુલાસો થઈ જાત.

હું હવે પહેલાં જેવી શારીરિક શક્તિ નથી અનુભવતો. એથી બહું આવજા કરી શકતો નથી. ત્યાં વાત કરવા આવું તો ઘણા હોય એ જોઈ ચાલી જાઉ. એટલે પણ મનની વાત મનમાં રહી જાય. એમ કોઈનો દોષ નથી. ”

બાપુનો કાગળ છે, એમાંથી મારો દોષ જેટલો સમજાય એટલો તો હું જોઈ શક્યો છું. ન સમજાય એ સમજવાનો પ્રયત્ન કરવો રહ્યો.

તમે કહ્યું એ નિખાલસભાવે કહ્યું એમાં તમારો દોષ શેનો હોય? તમારો ધર્મ તમે બજાવ્યો.

ગાંધીજીએ પત્ર સરદાર પટેલને ૦૧-૦૭-૧૯૪૬ના રોજ લખેલ પત્રમાં બાપુએ લખ્યું કે તમે જાણો છો કે તમે કરેલું કેટલુંક હું નથી સમજ્યો. ઈલેક્શનનું ખર્ચ. આ જુની વાત આ વખતે બહુ આગળ ગઈ એમ હું માનું છુ. આઈ.એન.એની બાબત મને નથી ગમતી. તમે કમિટીમાં બહુ તપીને બોલો છો એ પણ નથી ગમતું. તેમા આ સ્વરાજ્યનો એસેમ્બ્લીનો કિસ્સો આવ્યો. આમાં ક્યાંય ફરીયાદ નથી! પણ આપણે નોખી દિશામાં જઈ રહ્યા છીએ એવું જોઉ છું. તેનું દુ:ખ પણ શું હોય? ફરિયાદ તો નહીં જ સ્થિતિ સમજીએ.”

આ પત્રના વળતા જવાબમાં પ્યારેલાલને કાગળ લખતા પહેલાં સરદારે ગાંધીજીને ૦૨-૦૭-૧૯૪૬ના રોજ પત્ર લખ્યો કે

આપનો ગઈ કાલનો કાગળ મળ્યો. હું ભોપાલથી કાલે સાંજે આવ્યો. ત્યાં નવાબસાહેબે મારી ખાતર તો ખૂબ કરી. કાશ્મીરની વાત પણ મેં કરી અને કાક (કાશ્મીરના દિવાન રામચંદ્ર કાક)ને બોલાવવા એમણે ગોઠવણ કરી છે. પણ આપ જેટલે દરજ્જે જવા ઈચ્છો એ એટલે હદ સુધી જાય કે કેમ એ સવાલ છે. રાજાઓ સુધારા આપવાના ડોળ કરે છે. પણ એની પાછળ કાંઈ શુધ્ધ દાનત હોય એમ લાગતું નથી. ભોપાલમાં પણ કાંઈક નવા સુધારા દાખલ કરવાની વાત છે.

આપ જ મુંબઈ (કોંગ્રેસ કારોબારી અને મહાસમિતિની બેઠકમાં) આવવા વિષે નિર્ણય કરી શકશો. જવાહર બોલાવે એટલે આવવું જોઈએ એમ લાગે છે. આપની ગેરહાજરી વિષે અત્યારથી છાપાઓમાં ચર્ચા ચાલી રહી છે. પણ એનો તો શું ઉપાય? પ્યારેલાલે કાગળ લખ્યો એ જોયો. આપે પણ લખ્યું એટલે હવે મારી શું કહેવાનું હોય? મારો દોષ હશે. મને હજી સમજાયો નથી એ દુ:ખની વાત છે.

જુદે માર્ગ જવા ઈચ્છતો નથી. ઈલેક્શનમાં આપનો મત વિરુધ્ધ હતો. મૌલાના કમિટીનો આગ્રહ હતો. એ કામ ન કર્યુ હોત તો વખતે કોંગ્રેસને માથે દોષ રહી જાત એમ સમજી કર્યુ. હવે એમને કાંઈ કહેવાપણું રહેતુ નથી.

આઈ.એન.એ કમિટીમાં જવાહરના આગ્રહથી માત્ર રાહતના કામમાં પડ્યો, એમાં કાંઈ રાજકીય ભાવ નહોતો.

કમિટીમાં હું ગરમ થઈ બોલ્યો એ તો એક પ્રકારનો પ્રકૃતિદોષ છે જ. જવાહર સાથે એમ કોઈ કોઈ વખત થાય છે ખરું. બાકી એ બોલવા પાછળ કાંઈ બીજું છે જ નહી.

મારી તબિયત પાછી ભાંગતી જાય છે. પણ હવે એનો ઉપાય નથી લાગતો. આ વખતનું દિલ્હીનું વાતાવરણ અવિશ્વાસથી અને વહેમથી ભરેલું લાગ્યું. ગરમી પણ ખૂબ હતી અને આપણૂં તંત્ર બેસૂરૂ હતુ. હવે તો ઈશ્વર કરે એ ખરૂ.

આપના ઉતારાની ગોઠવણ કરું છુ.

આમ, સરદાર અને ગાંધીજી મતભેદ દરમ્યાન પણ હ્રદયભેદ ક્યારેય નહોતા કરતા. બન્ને એક બીજાને નિખાલસભાવે વાત લખીને પોતાનો ભાવ શુધ્ધ મને પ્રગટ કરી શકતા.

આવ સરદાર અને ગાંધીજીના સંબંધો હતાં.

સંદર્ભ : સરદારશ્રી ના પત્રો - ભાગ ૪

sardar patel, sardar vallabhbhai patel, vallabhbhai patel, sardar vallabhbhai patel in hindi, rashtriya ekta diwas, about sardar vallabhbhai patel, sardar vallabhbhai, sardar vallabhbhai patel information, sardar vallabhbhai patel biography, the collected works of sardar vallabhbhai patel, sardar patel college, maniben patel,sardar vallabhbhai patel birth date, birthday of sardar vallabhbhai patel, information sardar vallabhbhai patel, sardar vallabhai patel history, sardar ballav bhai patel essay, patel sardar, sardar sardar vallabhbhai patel, death of sardar vallabhbhai patel, quotes of sardar patel, sardar vallabhai patel quotes, slogan by sardar vallabhbhai patel, date of birth of sardar patel, about vallabhbhai patel, sardar patel age, sardar vallabhbhai patel death date, birthday of vallabhbhai patel,sardar balabh patel, sar patel,

Sardar Patel's Thoughts and Congress Resolution to Help Allies During 1940 World Wars

Sardar Patel's Thoughts and Congress Resolution to Help Allies During 1940 World Wars

ð  ૧૯૪૦ના વિશ્વયુધ્ધ દરમ્યાન મિત્રરાજ્યોને મદદ કરવી કે નહી?
ð  વિશ્વયુધ્ધ દરમ્યાન કોંગ્રેસ અહિંસાને વળગી રહેશે કે નહી?
ð  ગાંધીજીએ કોંગ્રેસની સલાહસુચનના કાર્યથી મુક્ત થવાની માંગણી કરી

સરદાર પટેલ ગાંધીજીના અંધ અનુયાયી તરીકે દરેક જાણતા પરંતુ સરદાર એવા તો અંધ નહોતા, તેઓ ગાંધીજીની નજરે જોવાનો પ્રયત્ન કરતા પણ, સરદાર પોતાની પારખી નજર થકી તેઓ પરિસ્થિતિનો તાગ પણ મેળવી લેતા. ઘણીવાર તેઓ પોતાની આંખે પાટા બાંધીને ગાંધીજીને અનુસરતા પણ ખરા. પણ હંમેશા આંખે પાટા પણ બાંધીને રાખતા એવું પણ નથી. ૧૯૪૦માં વિશ્વયુધ્ધ દરમ્યાન મિત્રરાજ્યોને મદદ કરવી કે ન કરવી તેવો પ્રશ્ન કોંગ્રેસ સમક્ષ આવ્યો અને કોંગ્રેસનો સિધ્ધાંત સત્ય અને અહિંસાની નીતિ હોવાથી મદદ કેવી રીતે કરી શકાય? તે એક યક્ષ પ્રશ્ન હતો. કોંગ્રેસ કારોબારી સભ્યોની સમિતિમાં સરદાર પણ સભ્ય હતાં તેમણે કહ્યું 

કોંગ્રેસની સત્ય અને અહિંસાની નીતિ સ્વરાજ્યપ્રાપ્તિ માટે છે, દેશ પર બાહ્ય આક્રમણ થાય ત્યારે તે નીતિને વળગી રહેવું તે મુર્ખામી છે અને કોંગ્રેસ આવી નીતિ સાથે બંધાયેલ નથી. કોંગ્રેસ લોકોનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે આથી બાહ્ય આક્રમણ સામે લોકોનું રક્ષણ કરવાની જવાબદારી કોંગ્રેસની છે. આવી પરિસ્થિતિઓ સમયે અહિંસાની નીતિને છોડવી જ જોઈએ.

સરદારની આ વાત જાણે દરેકને ગળે ઉતરી હોય તેમ સમિતિમાં નક્કી કરાયું કે જો સરકાર કોંગ્રેસને અમુક શરતો સ્વીકારે તો યુધ્ધપ્રયાસમાં મિત્રરાજ્યોને મદદ કરવા કોંગ્રેસ તૈયાર થશે. એક તરફ ગાંધીજીનો માટે અહિંસા એક નીતિ નહી, પરંતુ ધર્મ હતો. કોંગ્રેસ કારોબારી સમિતિએ તથા મહાસમિતિએ નક્કી કરેલ શરતોનો સ્વીકાર સરકાર કરે તો યુધ્ધમાં મદદ કરવાનો ઠરાવ પસાર થયો. આથી ગાંધીજી જેઓ પોતે કોંગ્રેસના સભ્ય નહોતા, છતાં તેઓ કોંગ્રેસને સલાહસૂચનો અને દોરવણી આપવાનું કામ કરતા તેમાંથી મુક્તિની માંગણી કરી. કોંગ્રેસે ભારે હ્રદય સાતે તે સ્વીકારી. સરદાર માટે તો આ પ્રસંગ ધર્મસંકટનો હતો કારણ કે તેઓ ગાંધીજીના અનુયાયી હોવા છતાં દેશહિતને ધ્યાને રાખી આવો ઠરાવ પસાર કરવો પડ્યો. 

sardar patel, sardar vallabhbhai patel, vallabhbhai patel, sardar vallabhbhai patel in hindi, rashtriya ekta diwas, about sardar vallabhbhai patel, sardar vallabhbhai, sardar vallabhbhai patel information, sardar vallabhbhai patel biography, the collected works of sardar vallabhbhai patel, sardar patel college, maniben patel,sardar vallabhbhai patel birth date, birthday of sardar vallabhbhai patel, information sardar vallabhbhai patel, sardar vallabhai patel history, sardar ballav bhai patel essay, patel sardar, sardar sardar vallabhbhai patel, death of sardar vallabhbhai patel, quotes of sardar patel, sardar vallabhai patel quotes, slogan by sardar vallabhbhai patel, date of birth of sardar patel, about vallabhbhai patel, sardar patel age, sardar vallabhbhai patel death date, birthday of vallabhbhai patel,sardar balabh patel, sar patel,

Gandhiji's last Will and Testament

ગાંધીજીનું છેલ્લું વસિયતનામું

વિધિનિર્મિત ના શુક્રવારના લેખમાં જેનો ઉલ્લેખ કરેલ છે તે કોંગ્રેસના બંધારણનો ખરડો નીચે આપ્યો છે. ગાંધીજીના અવસાનને કારણે એ હિંદની પ્રજા માટેનું તેમનું છેલ્લું વસિયતનામું બની ગયુ છે. – પ્યારેલાલ

ભાગલા પડ્યા છતાં હિંદી રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસે યોજેલા સાધનો દ્વારા હિંદે રાજકીય સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત કરી હોવાથી આજના સ્વરૂપની કોંગ્રેસનો એટલે કે પ્રચારના વાહન અને ધારાસભાની પ્રવૃત્તિ ચલાવવાના તંત્ર તરીકેનો તેનો ઉપયોગ હવે પુરો થયો છે. શહેરો અને કસબાઓથી ભિન્ન એવા તેના સાત લાખ ગામડાંઓની દ્રષ્ટિથી હિંદની સામાજિક, નૈતિક અને આર્થિક સ્વતંત્રતા સિધ્ધ કરવાની હજી બાકી છે. લોકશાહીના લક્ષ્ય તરફની હિંદની પ્રગતિ દરમ્યાન લશ્કરી સત્તા ઉપર સરસાઈ સ્થાપવા માટેની મુલકી સત્તાની ઝુંબેશ અનિવાર્ય છે. એને રાજકીય પક્ષો અને કોમી સંસ્થાઓ સાથેની અઘટિત સ્પર્ધાથી અળગી રાખવી જોઈએ. આ અને એવાં બીજા કારણોને લઈને નીચેના નિયમો અનુસાર મહાસમિતિ કોંગ્રેસની વર્તમાન સંસ્થાને વિખેરી નાખવાનું અને લોકસેવક સંઘને સ્વરૂપે પ્રગટ થવાનું ઠરાવે. પ્રસંગ અનુસાર એ નિયમોમાં ફેરફારો કરવાની એ સંઘને સત્તા હોય.

ગ્રામવાસી હોય એવાં અથવા ગ્રામવાસીના માનસવાળાં પુખ્ત વયનાં પાંચ સ્ત્રીપુરુષોની બનેલી પ્રત્યેક પંચાયત એક ઘટક બનશે. પાસપાસેની આવી પ્રત્યેક બે પંચાયતોની તેમનામાંથી ચૂંટી કાઢેલા એક નેતાની દોરવણી નીચે કાર્ય કરનારી મંડળી બને. 

આવી સો પંચાયતો બને ત્યારે પ્રથમ કક્ષાના પચાસ નેતાઓ પોતાનામાંથી એક બીજી કક્ષાનો નેતા ચૂંટે અને એ રીતે પહેલી કક્ષાના આગેવાનો બીજી કક્ષાના આગેવાનની દોરવણી નીચે કાર્ય કરે. આખો હિંદ આવરી લેવામાં આવે ત્યાં સુધી બસો પંચાયતનાં આવા જોડકાં રચ્યે જવામાં આવે અને પછી રચાતું પંચાયતોનું પ્રત્યેક જૂથ પહેલાની જેમ બીજી કક્ષાનો નેતા ચૂંટ્યે જાય. બીજી કક્ષાના નેતાઓ સમગ્ર હિંદને માટે એકત્ર રીતે કાર્ય કરે અને પોતપોતાના પ્રદેશોમાં અલગ અલગ કાર્ય કરે. તેમને જ્યારે પણ જરૂરી લાગે ત્યારે બીજી કક્ષાના નેતાઓ પોતાનામાંથી એક વડો ચૂંટી કાઢે. તે એને ચૂંટનારાઓ ચાહે ત્યાં સુધી બધા જૂથોને વ્યવસ્થિત કરે તેમ જ તેમની દોરવણી કરે.

(પ્રાંતો અથવા વિભાગોની છેવટની રચના હજી નક્કી થઈ ન હોવાથી આ સેવકોના જૂથને પ્રાંતિક યા વિભાગીય સમિતિઓમાં વહેચવાનો પ્રયત્ન કરવામાં નથી આવ્યો. અને સમગ્ર હિંદમાં કાર્ય કરવાનો અધિકાર કોઈ પણ સમયે રચવામાં આવેલાં જૂથ કે જૂથોમાં પ્રતિષ્ઠિત થાય છે. સેવકોના આ સમુદાયને અધિકાર અથવા સત્તા – જેની તેમણે સ્વેચ્છાપૂર્વક અને ડહાપણ ભરી રીતે સેવા કરી છે એવા તેમના સ્વામી એટલે કે સમગ્ર હિંદની પ્રજા પાસેથી મળે છે.)

૧)    પ્રત્યેક સેવક જાતે કાંતેલા સૂતરની અથવા ચરખા સંઘની પ્રમાણિત ખાદી હમેંશા પહેરનારો અને માદક પીણાં ન પીનારો હોવો જોઈએ. જો તે હિંદુ હોય તો પોતે તથા પોતાના કુટુંબમાંથી હરકોઈ સ્વરૂપની અસ્પૃશ્યતા તેણે દૂર કરી હોવી જોઈએ, કોમકોમ વચ્ચેની એકતાના, સર્વધર્મ પ્રત્યેનો સમભાવના તથા જાતિ, ધર્મ કે સ્ત્રીપુરુષના કશાયે ભેદભાવ રહિતની સૌને માટેની સમાન તક અને દરજ્જાના આદર્શમાં માનતો હોવો જોઈએ.

૨)      તેના કાર્યક્ષેત્રમાંના પ્રત્યેક ગ્રામવાસીના અંગત સંસર્ગમાં તેણે રહેવું જોઈએ.

૩)      ગ્રામવાસીઓમાંથી તે કાર્યકર્તાઓ નોંધશે અને તેમને તાલીમ આપશે. એ બધાનું તે પત્રક રાખશે.

૪)      તે તેના રોજેરોજનાં કામની નોંધ રાખશે.

૫)      પોતાની ખેતી તેમજ ગૃહઉદ્યોગો દ્વારા ગામડાંઓ સ્વયંપૂર્ણ બને તે રીતે તેમને સંગઠિત કરશે.

૬)     ગ્રામવાસીઓને તે સફાઈ તેમ જ આરોગ્યનું શિક્ષણ આપશે તથા તેમનાં માંદગી અને રોગો અટકાવવાના બધા ઉપાયો લેશે.

૭)    હિંદુસ્તાની તાલીમી સંઘની નીતિ અનુસારની નવી તાલીમને ધોરણે તે જન્મથી મરણૅ પર્યતની સઘળા ગ્રામવાસીઓની કેળવણીનો પ્રબંધ કરશે.

૮)     જેમના નામ સરકારી મતદાર પત્રકોમાં નોંધાવા રહી ગયા હોય તેમના નામો તે તેમાં નોંધાવશે.

૯)     જેમણે મતાધિકારના હકને માટેની જરૂરી યોગ્યતા હજી પ્રાપ્ત કરી ન હોય તે પ્રાપ્ત કરવા માટે તેમને તે પ્રોત્સાહન આપશે.

૧૦        ઉપર જણાવેલા અને વખતોવખત જે બીજા ઉમેરવામાં આવે તે હેતુઓ સાધવાને માટે યોગ્ય ફરજ બજાવવા માટેના સંઘે ઘડેલાં ધારાધોરણો અનુસાર તે પોતે તાલીમ લેશે અને યોગ્ય બનશે.

 

            સંઘ નીચેની સ્વાધીન સંસ્થાઓને માન્યતા આપશે.

            ૧)         અ. હિ. ચરખા સંઘ

            ૨)         અ. હિ. ગ્રામઉદ્યોગ સંઘ

            ૩)         હિંદુસ્તાની તાલીમી સંઘ

            ૪)         હરિજન સેવક સંઘ

            ૫)         ગૌ સેવા સંઘ

નાણા બાબતે સંધ પોતાનું ધ્યેય પાર પાડવાને અર્થે ગ્રામવાસીઓ અને બીજાઓ પાસેથી નાણા ઊભા કરશે. ગરીબ માણસોનો પાઈ પૈસો ઉઘરાવવા ખાસ ભાર મૂકવામાં આવશે.

૨૯-૦૧-૧૯૪૮

મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી.

સંદર્ભ : હરિજન બંધુ – ૧૫-૦૨-૧૯૪૮

sardar patel, sardar vallabhbhai patel, vallabhbhai patel, sardar vallabhbhai patel in hindi, rashtriya ekta diwas, about sardar vallabhbhai patel, sardar vallabhbhai, sardar vallabhbhai patel information, sardar vallabhbhai patel biography, the collected works of sardar vallabhbhai patel, sardar patel college, maniben patel

Appeal issued by Sardar Patel & Nehru

ALL INDIA CONGRESS PARLIAMENTARY COMMITTEE

Appeal issued by Sardar Patel & Nehru

Congress House, Bombay

Dt. 8^th October 1936

The following appeal has been issued by Pandit Jawaharlal Nehru – President – Indian National Congress, and Sardar Vallabhbhai Patel – President – All India Congress Parliamentary Committee:

“In the election manifesto the Congress has stated its general policy and programme and appealed to the nation to support it in the coming elections. The appeal has been confidently addressed to all classes of our people who stand for the complete freedom of our country. On that fundamental basis, the Congress offers a national platform to our countrymen and a united front against the forces that work for the continued domination and exploitation of India. In this national campaign, the Congress expects the willing co-operation and help of all; each giving that help according to his capacity. Ours is a mass organization and it derives its strength from the mass of the people and it relies on them for support. It is also on this broad popular basis that we desire to fight the elections. The preliminary work of setting up the machinery for organizing these elections and for setting up proper candidates on behalf of the Congress has been completed. But we have to approach over three million voters and contest about 1500 seats in constituencies spread over the vast country from one end to the other. It is a huge task and for this purpose, our organizations will require money. For the general propaganda of the Congress alone, we will require large sums of money. Besides, it will be necessary to give financial help to some candidates who cannot bear their expenses particularly those of the Scheduled and Backward Classes and to areas suffering from starvation and scarcity due to natural calamities or other causes. Those who are in a position to meet their expenses are expected to do so.

To our people, therefore, we appeal to subscribe to the election funds of the Congress, so that the message of the Congress may reach each voter and the remotest corner of our vast country, and the success of the Congress at the elections be otherwise assured.

We suggest for this purpose that a special fortnight be devoted to this work all over India, to the collection of funds for the elections and to the broadcasting of the Congress message. We fix the fortnight beginning from November First, 1936 for this purpose. All Provincial Committees should make arrangements through their subordinate Committees and otherwise, for these collections to be made on the widest scale during the first half of November. With these collections must always go the message of the Congress, of Indian freedom, of the ending of our exploitation. Thus we shall build up our campaign on the solid and enduring basis of popular support.”

Jawaharlal Nehru

Vallabhbhai Patel

Reference: The Selected Works of Maulana Abul Kalam Azad

Nagpur Jhanda Satyagrah

નાગપુર ઝંડા સત્યાગ્રહનું સુકાન સરદાર સાહેબે સંભાળ્યુ હતું, માર્ચ ૧૯૨૩માં જબલપુર શહેરમાં જ્યારે કોંગ્રેસ કારોબારીની મીટીંગ મળેલ તે સમયે ત્યાંની મ્યુનિસિપાલિટીએ એવો ઠરાવ પસાર કર્યો કે મ્યુનિસિપલ હોલ ઉપર રાષ્ટ્રધ્વજ ચડાવવો. પરંતુ જ્યારે આ ઠરાવની જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટને ખબર પડી ત્યારે તેમણે આ ઠરાવ રદ્દ કરાવ્યો અને ટાઉનહોલ આગળના મેદાનમાં સભા ન ભરાય અને મ્યુનિસિપાલિટી ઉપર રાષ્ટ્રધ્વજ ન ચડાવે તે માટે ત્યાં કલમ ૧૪૪ લાગુ કરી.

આ સામે ૧૮મી માર્ચ ૧૯૨૩ના રોજ પંડિત સુંદરલાલજીની આગેવાની હેઠળ રાષ્ટ્રધ્વજ સાથે મોટું સરઘસ કાઢવામાં આવ્યું. આ સમયે પંડિત સુંદરલાલજી સહિત બીજા દસ લોકોની ધરપકડ કરવામાં આવી અને રાષ્ટ્રધ્વજ ઝુંટવી લીધો. અને બીજા દિવસે બધાને છોડી મુક્યા. જ્યારે રાષ્ટ્રધ્વજ પાછો માગ્યો, ત્યારે તેમને કહેવામાં આવ્યું કે, એ તો જપ્ત કરવામાં આવ્યો છે. પંડિત સુંદરલાલજીએ આ રાષ્ટ્રધ્વજનું અપમાન છે તેમ જણાવીને વાંધો ઉઠાવ્યો અને આની આગ સમગ્ર દેશમાં ભભુકી ઉઠશે તેમ જણાવ્યું. આના લીધે સુંદરલાલજીને ૬ માસની સજા કરવામાં આવી.

નાગપુરમાં ૧૩મી એપ્રિલ ૧૯૨૩ના રોજ રાષ્ટ્રધ્વજ સાથે મોટું સરઘસ કાઢવામાં આવ્યું. એ વખતે જાહેર કરવામાં આવ્યુ કે, આ સરઘસ “સિવિલ લાઈન્સ”માં થઈને સદર બજારમાં જશે અને ત્યાં સભા યોજાશે. આની જાણ જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ તથા પોલીસ સુપરિન્ટેન્ડેટને જાણ થતા તેઓ ડિસ્ટ્રિક્ટ કોર્ટ પાસેના ચાર રસ્તા જ્યાંથી સિવિલ લાઈન્સ શરૂ થાય છે ત્યાં ફોજ સાથે સરઘસ રોકવા માટે હાજર થયા. અને સરઘસ રોક્યું પણ જ્યારે સ્વયંસેવકોએ આગળ વધવાનો પોતાનો નિશ્ચય જાહેર કર્યો અને પોલીસ ફોજ તેમના ઉપર ટુટી પડી. ધ્વજના દંડા વડે જ સ્વયંસેવકોને ખુબજ માર્યા અને નીચે પાડી ઢસરડીને રસ્તાની બાજુમાં ગટરમાં નાખી દીધા.

આવો ગેરવર્તાવ જોઈને નાગપુર કોંગ્રેસ પ્રાંતિક સમિતિની કારોબારીએ ઠરાવ કર્યો કે, “કોઈપણ સરિયામ રસ્તા ઉપરથી શાંતિપૂર્વક રાષ્ટ્રધ્વજ લઈને જવાનો પ્રજાને અધિકાર છે અને સરકાર તેમાં અંતરાય નાખે છે. માટે ૧લી મે ૧૯૨૩થી આના માટે લડત આપવી. જબલપુર અને નાગપુર બે સ્થળને બદલે નાગપુર ઉપર જ શક્તિ કેંદ્રિત કરવી.” આ લડતની આગેવાની જમનાલાલ બજાજે લીધી. તેમની સૂચના મુજબ પ્રતિજ્ઞાવાળૅઅ દસ દસ સૈનિકોને રોજ લડતને મોરચે મોકલવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું. મુદ્દો બહુ સાફ હતો. રાષ્ટ્રધ્વજ લઈને શાંતિપૂર્વક, બીજા લોકોને હેરાનગતી ન થાય તે રીતે દરેકે રસ્તા ઉપરથી વ્યવસ્થિત સરઘસના રૂપમાં જવાનો નાગરિકોનો મૂળભૂત હક દરેક સુધરેલ ગણાતા દેશોમાં સ્વીકારાયેલ છે. આપણા દેશમાં પણ આવા સરઘસો બીજા બધાં શહેરોમાં વગર રોકટોક ફરતાં, ખુદ નાગપુરમાં પણ રાષ્ટ્રધ્વજ લઈને સરઘસ બીજે બધે ફરે તેની સરકારની કોઈ હેરાનગતી નહોતી. પરંતુ સિવિલ લાઈન્સમાં રાષ્ટ્રધ્વજ લઈને જવાનો હક્ક સ્થાપિત કરવાની લડતનો જે ઠરાવ કોંગ્રેસ કમિટીએ કરેલ તે નાગપુરના ગોરા સિવિલયનોથી સહન થયુ નહી.

આ ગોરાઓમાં નાગપુરનો કમિશ્નર બહુ તુમાખીવાળો હતો. અને તે સિવિલ લાઈન્સમાં જ રહેતો તથા ગોરાઓનો તે આગેવાન હતો. તેણે તો લોકોને ત્યાં સુધી કહેલ કે જો મારા બંગલા આગળ સરઘસ આવશે તો હું ગોળીઓ ચલાવીશ. ડિસ્ટ્રિક્ટ મેજિસ્ટ્રેટે સરઘસબંધી અને સભાબંધીનો હુકમ તા. ૧લી મે ૧૯૨૩ના રોજ બહાર પડેલ હતો અને ત્યાર પછીતો જાણે ધરપકડોનો દોર શરુ થઈ ગયો. જમનાલાલ બજાજને સાથે સાથે બીજા કાર્યકરોને પણ પકડવામાં આવ્યા. ગુજરાત તથા અલગ અલગ પ્રાંતોમાંથી સ્વયંસેવકોની ટુકડીઓ નાગપુર આવવા માંડી. પરંતુ બધાને પકડીને જેલમાં ધકેલી દેવામાં આવ્યા.

ગાંધીજીતો જેલમાંજ હતા. એટલે કોંગ્રેસ કારોબારીએ સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલને આ લડતનું સંચાલન સોંપ્યું. સરદાર પટેલ ૨૨મી જુલાઈ ૧૯૨૩ના રોજ નાગપુર પહોચ્યા. અને લોકોને એમ જ લાગતું કે સરદાર સાહેબને પણ સરકાર બીજાની જેમ પકડી લેશે પણ એવુ બન્યું નહી. સરકારે ભારે દમનનીતી વાપરી હતી જેથી કોઈ સત્યાગ્રહી તથા સ્થાનિક કાર્યકરોને જેલ ભેગા કરેલા એટલે સરદાર સાહેબને એક્લા હાથે કામ કરવું પડેલ. આથી સરદારે પોતાની રીતે પરિસ્થિતિ તપાસી લીધી અને કામ વ્યવસ્થિત ગોઠવી લીધેલ. આ સંદર્ભે તેમણે એક કાગળમાં લખ્યું હતું: “અહી આવીને દરેક પ્રાંત માટે સ્વયંસેવકો મોકલવાની સંખ્યા અને તારીખો ગોઠવી અને તે મુજબ દરેક પ્રાંતોને ખબર આપી દીધી છે. અને યોજના મુજબ સ્વયંસેવકો આવતા રહેશે, તો રોજ ઓછામાં ઓછા ૫૦ સૈનિકો સ્ટેશન પર પકડાશે.....”

સરકારે જેલમાં ભારે ત્રાસ કરેલ જેલમાં કેદીઓના વર્ગ બનાવી દીધેલ જેથી પહેલા વર્ગના કેદીઓને રોજ સવા મણ અનજ દળવાનું, બીજા વર્ગવાળાને પોણો મણ અનાજ દળવાનું અને ત્રીજા વર્ગવાળાને શણ કૂટવાનું. બીજું મુખ્ય કામ પથરા તોડવાનું. તેના પણ વર્ગ પ્રમાણે જુદાં જુદાં માપ નક્કી થયા. ખાવામાં એક વાર જુવારના રોટલા અને દાળ, તથા એક વાર જુવારના રોટલા અને ભાજી. દાળમાં દાળ શોધવી પડે અને દાળને બદલે ઈયળો મળે અને ભાજી તો ઘરડાં થઈ ગયેલાં કોઈ પણ પાંદડા, રોટલા કાચા અને કાંકરીઓનો પાર નહી.

મોટી તકલીફ તો પાયખાનાની (જાજરૂ જવાની) હતી. લાઈનબંધ બનાવેલ અને બારણાં એકેયમાં નહી. અને એમાં પણ નિયમ એવો કે ૫ મિનિટમાં પતાવી નાખવાનું, ૩ મિનિટ થાય એટલે વોર્ડન બુમો પાડે. આ તો ત્યાંના નિયમો પણ પજવણી તો સૌથી વધારે કેદીઓને હતી. માફી મંગાવવા વોર્ડર નિષ્ઠુર અત્યાચારો કરતા. અત્યાચારો કરવા માટે દરેક યુક્તિઓ વાપરતા. આ લડત કુલ ૧૧૦ દિવસ ચાલી અને ૧૭૫૦ જેટલા સત્યાગ્રહીઓની સંખ્યા થયેલી તેમાંથી લગભગ આશરે ૨૦૦ જેટલા કેદીઓ પાસે તો અત્યાચારથી માફી પણ મંગાવેલ.

નાગપુરમાં એક દિવસ છુટીને આવેલા કેટલાક કેદીઓની માનમાં સભા યોજાઈ જેમાં સરદાર સાહેબ પણ હાજર હતાં. સભા દરમ્યાન કેદીઓએ પોતાના જેલવાસના અનુભવોની રોષપુર્વક તીખા ભાષણો કર્યા. આ લડત વિનયપુર્વક ચાલે એ સંભાળવાનું કામ સરદાર સાહેબનું હતું. અને આ લડતના સિધ્ધાંતો સમજાવવાની તક સરદારે ઝડપી લીધી. “આજે જેલમાંથી સજા ભોગવી આવેલા ભાઈઓએ આપણને કેટલીક વાતો કહી. એમના દિલમાં રોષ ભરાયેલ છે. જેલમાં આપવામાં આવેલ કષ્ટો તેમણે સભ્યતા છોડીને આપણી આગળ કહ્યાં. અમાનુષી વર્તનનું વર્ણન આવેશમાં આવીને કર્યુ.

પણ આપણે આવું બોલીએ, તો સરકારી નોકરોને મુકાબલે આપણે કેટલા સારા? એ તો નોકરીમાં છે, આપણે સ્વતંત્ર છીએ. એ લોકોનો વિચાર કરવાને બદલે આપણે શું કર્યુ. તેનો વિચાર કરવો રહ્યો. આપણે તેમને ગાળો દઈએ, તેમના દોષ જોઈએ, તે પહેલાં આપણે આપણો પોતાનો વિચાર પણ કરવો જોઈએ. આપણે લાયકાત મેળવી કર્તવ્યપરાયણ થવું એ આપણો ધર્મ છે. જેલમાંથી છુટી આવેલા ભાઈઓને મારી સલાહ છે કે, તેમણે પ્રજાને પ્રેમ અને ધર્મના પાઠ સમજાવવા એ તમારૂ પરમ કર્તવ્ય છે. પરમાત્મા તમને આવા સત્ય અને ધર્મના યુધ્ધો લડવાનું બળ આપો.”

આખરે સરકારે નમતું જોખ્યું અને ૧૮મી ઓગસ્ટ ૧૯૨૩ના રોજ આ લડતનો અંત આવ્યો. રાતે જાહેર સભામાં સરદારશ્રીએ કહ્યું : “રાષ્ટ્રીય ધ્વજની પ્રતિષ્ઠા આખરે કબૂલ કરવામાં આવી છે. જાહેર રસ્તાઓ ઉપરથી શાંતિપુર્વક અને વ્યવસ્થિત રીતે રાષ્ટ્ર ધ્વજ સાથે સરઘસ લઈ જવાનો આપણો હક્ક આપણને પાછો પ્રાપ્ત થયો છે. આને હુ સત્ય, અહિંસા તથા તપનો વિજય માનું છુ. એટલે ઈશ્વરક્રુપાથી હવે હું જાહેર કરી શકુ છુ કે નાગપુર સત્યાગ્રહનો આજના પુણ્ય દિવસે, મહાત્મા ગાંધીજીના ઉપદેશના અનુસાર વિજયી અંત થાય છે. અને આજના સંધ્યાકાળથી આપણો ધ્વજ-સત્યાગ્રહ રીતસર બંધ થયેલો હું જાહેર કરૂ છું. અને જે વીર ભાઈઓ બહેનોએ દેશની ખાતર, રાષ્ટ્રધ્વજ ખાતર અને રાષ્ટ્રની ખાતર દુ:ખો વેઠ્યાં અને આજે પણ જેલમાં દુ:ખ વેઠી રહ્યાં છે તે દરેકને અંતરના ઉંડાણથી ધન્યવાદ.

વિજય જાહેર થયા બાદ નાગપુર સહિત જુદી જુદી જેલોમાં આશરે ૨૦૦૦ જેટલા કેદીઓ હતાં તેમના છુટવાની રાહ આખો દેશ જોવા લાગ્યો પરંતુ સરકારી તંત્રે તેમા વિલંબ કરવા માંડ્યો, અને અંદર અંદર અકળામણ વધતી જતી હતી. છેવટે સરદારે મધ્ય પ્રાંતની સરકારને નોટિસ આપી કે, હવે ચોવીસ કલાકમાં કેદીઓ નહીં છુટે તો સરકાર સામે વિશ્વાસઘાતનો આરોપ મૂકીને તેમની સાથે થયેલો તમામ પત્રવ્યવહાર પોતે પ્રસિધ્ધ કરશે અને સત્યાગ્રહનું આંદોલન ફરી શરૂ કરવામાં આવશે જેની તમામ જવાબદારી સરકારની રહેશે. સરદારનું આ અલ્ટિમેટમ સાંભળીને પ્રાંતના ગવર્નર અને ગ્રુહમંત્રીએ સેક્રેટરી ઓફ સ્ટેટને તાર કરીને જણાવ્યું કે જો કેદીઓને તાબડ્તોબ નહી છોડવામાં આવે તો બન્નેને રાજીનામું આપવાની ફરજ પડશે.

સરદાર સાહેબની નોટીસને પુરા થવાના ચોવીસ કલાકતો સવારે પુરા થતા હતા તે પહેલાં રાતે બે વાગ્યે સરદારને ખબર આપવામાં આવી કે સરકારે કેદીઓને છોડી મુકવાનો હુકમ કરેલ છે. અને પેલો તુમાખી ગોરો કમિશ્નર લાંબી રજા ઉપર ચાલ્યો ગયો અને કદી પાછો જ ન આવ્યો.

૩જી સપ્ટેમ્બર ૧૯૨૩ના રોજ જન્માષ્ટમીના દિવસે તમામ સત્યાગ્રહી કેદીઓને છોડી મુક્યા અને તેઓ બધા રાષ્ટ્ર ધ્વજ સાથે સિવિલ લાઈન્સના બધા વિસ્તારમાં સરઘસમાં ફર્યા. સાંજે નાગપુરમાં મોટી જાહેરસભામાં સરદારે જે પ્રવચન કર્યુ તે સાચે સમજવા જેવુ છે. તેમણે કહ્યુ :

હું તમને સાચેસાચુ કહું છુ કે આપણી જીત થઈ છે તેનું માન મને બિલકુલ નથી. બધું માન જેલમાં કષ્ટો અને યાતનાઓ સહન કરીને આવ્યા છો તેમને અને જેઓ આ લડતને અર્થે સહન કરવાને તૈયાર હતા તેમને છે. તેમ જ આખી લડત દરમિયાન અથાક શ્રમ લેનાર અને અદ્વુત વ્યવસ્થા બતાવનાર નાગપુરની કોંગ્રેસ સમિતિને છે. નિર્મળતા અને નિર્ભયતાના સાધનોથી સજ્જ આ ધર્મયુધ્ધનું પ્રજા ભવિષ્યમાં ગૌરવ સાથે સ્મરણ કરશે. અને આ ધર્મયુધ્ધ સત્ય, અહિંસા અને આપભોગના શસ્ત્રોની શ્રેષ્ઠતા વિશે પ્રજામાં વધારે શ્રધ્ધાનો સંચાર થશે.થશે. મહાત્માજીની સાથે ખેડા સત્યાગ્રહમાં કામ કરીને જે તાલીમ લીધી હતી એને કેવી અમલમાં મુકી હતી એના દર્શન થયા વિના રહે જ નહી.

Confessions of Pandit Nehru

It was the Pioneer, if we remember rightly, that created sensation by printing the first personal pronoun with the small "i" in reporting one of Lord Curzon's speeches, with the explanation that it was obliged to do so as the capital "I" in the printing room had been exhausted in the first half of His Excellency's address. The story came to mind when reading Pandit Jawaharlal's rambling statement on his position vis-a-vis of Mr. Subhashchandra Bose's re-election to preside over the Indian National Congress. After the almost cynically frank avowal by Sardar Vallabhbhai Patel and others of how Presidents were elected until Mr. Bose broke through the conventio, the Pandit would have lost any illusion that he might have cherished about his own re-election for a second and a third time. As Lord Melbourne remarked when he accepted the Garter, "There's no damned merit about it." The Pandit pathetically avows, "often I have felt that I was a square peg in a round hole." and that "during the year of my office I have frequently been on the verge of resigning because I felt that I could serve the Congress better if I did not have the responsibilities of office." Nevertheless, he stayed on because he says he was firmly convinced that "in the dynamic and critical times we live in, we must present a united front and subordinate our individual opinion where these tend to impair that front." One has heard a similar reason assigned by persons who held high office and let things be done which went against the principles professed by them. Another stock reason, which the Pandit has mercifully not advanved is that, if one resigned on the ground of principle, another who had never professed any principle would step into one's shoes. "How would that be better in the interests of the country?" Notwithstanding his feeling that he was a round man in a square hole, the Pandit stuck to his seat and he implies that he did something sacrificial in so doing. It was, to our mind, the plain duty of the Pandit to resign when he felt that he was a misfit in his office. He not only did violence to his own convictions but he let the public believe that he was pulling his weight in the movement on the lines he believed to be right. If every man who is entrusted with the responsibility of office, conceives his duty to be preserve at all costs a semblance of unity in the face of the outside world, the movement must inevitably lose its vitality. A touch of fresh air is enough to topple it. If the Pandit and other had better realised their duty to serve the movement not merely with their bodily presence but with their mind and soul, the election of a candidate to the Presidentship who was not favoured by the seniors, would not have caused all this fuss. Where there is no real agreement, it is no good to pretend that there is.

Karamsad

કરમસદ પ્રત્યે મારો સ્નેહ...

એક સવાલ મારા મન માં સદાય હતો કે જ્યારે સરદાર પટેલ આઝાદી ની લડત લડતા હતા અને સ્વતંત્ર ભારત ને નવો આકાર આપતા હતા ત્યારે કરમસદ ગામ માં શું પ્રવ્રુતિઓ ચાલી રહી હતી? આ સવાલ નો જવાબ શોધતા મને જે વિગતો પ્રાપ્ત થઈ એમાં કરમસદ ગામનો મારા જન્મ પહેલાંનો ઈતિહાસ આટલો રસપ્રદ હશે એ મે કદીએ વિચાર્યુ નહોતું, માનવી ની ઉત્સુકતા જ માનવી ને કાંઇક કરવાની પ્રેરણા આપે છે. આપણા પુર્વજો એ કેટકેટલા સદકરમ કર્યા એટલે જ કદાચ આ ગામનું પહેલાં થી જ નામ કરમસદ છે, જે સદાય સદ કરમ કરવા ની પ્રેરણા આપતું હતું, છે અને રહેશે….

કરમસદ ગામે ભારતના જગવિખ્યાત રાજ પુરુષો અને અનન્ય દેશભક્તો સદા આદરણીય શ્રી વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ અને સદા આદરણીય શ્રી વલ્લભભાઈ પટેલ જેઓને આપણે સરદાર પટેલના નામે જાણીએ જ છીએ. આ જ ગામની દિકરી સદા આદરણીય શ્રીમતી મણીબેન પટેલ કે જેમણે પોતાના પિતાની દેશભક્તિ અને દેશદાઝ માટે પોતાના જીવન ની આહુતી પિતાના ચરણોમાં આર્પી, કરમસદ ગામના જ શ્રી બાબુભાઈ પટેલ જેઓનું આપણે બાબુભાઈ શહીદ સ્મારક કરમસદના જુના બજાર પાસે બનાવેલ છે. આ સિવાય કરમસદ ગામે રાષ્ટ્રીય ચળવળમાં પણ પોતાનો ખુબજ મોટો ફાળો આપેલ છે.

કરમસદ ગ્રામ પંચાયત ની સ્થાપના ૨૫-૧૨-૧૯૪૦ ના રોજ કરવા માં આવેલ જે “અ” વર્ગ ની ગ્રામ પંચાયત તરીકે સ્થાપાયેલ, જે આજે નગરપાલિકા બની છે. ૧૯૫૪ માં કરમસદ નું ક્ષેત્રફળ ૬.૧ ચો. માઈલ, ઘરો : ૨૧૮૫, કુટુંબ : ૨૩૮૫ અને વસ્તી માં પુરુષો : ૬૩૭૨, સ્ત્રી : ૪૬૪૬ એમ કુલ ૧૮૦૧૮ હતી. આણંદ – ખંભાત ની રેલ્વે લાઈન ઉપર્નું આણંદ પછીનું સ્ટેશન. ગામ નાં ઘણાં લોકો દેશનાં મોટા શહેરોમાં અને પરદેશ ખાસ કરીને પુર્વ આફ્રિકા માં વસતા હતા અને આર્થિક રીતે સધ્ધર હતા, છે અને રહેશે.

ગામમાં લાખિયો કુવો, ખારો કુવો, રબારી નો કુવો અને મોટો કુવો એ મુખ્ય અને મોટા કુવા હતા, તે સિવાય નાની કુઈઓ પણ ઘણી હતી, આજે આ કયા સ્વરુપ માં છે તે મને ખબર નથી. એ વખતે શ્રી જશભાઈ જીવાભાઈ પટેલ પોતાનું ખાનગી વોટર વર્ક્સ ગામમાં ચલાવતા, ગ્રામપંચાયત તરફથી નવુ મોટું વોટર વર્ક્સ કરવાની યોજના કરવામાં આવેલ. સરદાર પટેલના સ્વપ્ન વલ્લભ વિધ્યાનગર ઉભું કરવા માટે કરમસદ ગામ ના લોકો એ પોતાની જમીનો ઉત્સાહ પુર્વક આપેલ હતી. આ સિવાય કરમસદ ગામે ઉદ્યોગિકરણ અને યુવાનનો ને રોજગારી મળે તે માટે જરૂરી જમીન વિઠ્ઠલ ઉદ્યોગનગર માટે આપેલ, તથા આરોગ્ય – તબીબી સેવા માટે જમીનની જરૂર પડતા કરમસદ ગામે પોતાની જમીનો ખુબજ ઉત્સાહ પુર્વક આપેલ જે આજે શ્રી ક્રિષ્ના હોસ્પિટલ / ચારૂતર આરોગ્ય મંડળ તરીકે જાણીતી બની છે અને આ જમીનો આપવા માટે મુખ્ય ઉદ્દેશ સમાજ તથા આવનાર પેઢીને મદદરૂપ બનવા માટેનો જ હતો. ગામ માં ૧૯૫૧થી એક દવાખાનું ચાલે છે અને આ દવાખાનાનું મકાન શ્રી પુનમભાઈ નરસિંહ ભાઈ પટેલે તથા પ્રસુતી ગ્રુહનું મકાન શ્રી ડાહ્યાભાઈ હાથીભાઈ પટેલે બંધાવેલ. જેને આપણે સ્ટેશન રોડ ઉપર આવેલ સરકારી દવાખાના તરીકે ઓળખીએ છીએ. શ્રી ઠાકોરભાઈ પટેલ (વૈધ) કરમસદ બસ સ્ટેંડ પાસે બાલ મંદિર નું મકાન પણ બંધાવેલ છે. જેને આજે આપણે જુનું બાલમંદીર પણ કહીએ છે.

સરદાર વલ્લભાઈ પટેલ હાઇસ્કુલ શ્રી સોમાભાઈ મીઠાભાઈ પટેલ, શ્રી અંબાલાલ હાથીભાઈ પટેલ, શ્રી મણીભાઈ બાબરભાઈ પટેલ ના વડીલ પરિવાર દ્વારા ખુબજ ઉત્સાહ પુર્વક બંધવામાં દાન આપેલ અને નાની નાની રકમ નું દાન કરવામાં પણ ટુકડે ટુકડે સવલત અનુસાર આપવા ની વ્યવસ્થા કરેલ જે કરમસદ કેળવણી મંડળ ના જુના વાર્ષિક આહેવાલો થી પણ માલુમ પડે છે.

૧૯૫૪ થી આજ દિન સુધી કુમાર શાળા અને કન્યા શાળા અલગ અલગ ચાલે છે. તેમાં કન્યાશાળા સંવત ૨૦૦૩માં ગામ નાં શ્રી ત્રિભોવનદાસભાઈ ખુશાલભાઈ પટેલ અને તેઓના ભાઈ શ્રી કાશીભાઈ પટેલ અને શ્રી ડાહ્યાભાઈ પટેલ એ તેમના કાકી શ્રીમતી સાકરબાના સ્મર્ણાર્થે રૂપિયા ૧,૩૫,૦૦૦=૦૦ ના ખર્ચે તળાવ ઉપર “પાટીદાર નિવાસ” (ધર્મશાળા) બંધાવેલ જે આજે સાકરબા કન્યાશાળા ના નામે ઓળખાય છે, અને એ વખતે કુમારશાળા નું મકાન સાકડું હોવાથી બીજા મકાનો પણ ભાડે રાખી ને પણ ગામ ના સંતાનો ને ભણવા માટે સગવડ કરી આપેલ, ભણતર ની સાથે સાથે પુસ્તકાલય પણ જરૂરી છે અને આ માટે શ્રી શિવાભાઈ દાદાભાઈ પટેલ એ મકાન બંધાવી આપેલ જેનું નામ “વિદ્યાર્થી સમાજ પુસ્તકાલય” તરીકે આજે પણ જાણીતું છે. જેમાં છાપા ઉપરાંત ૭૦૦૦ જેટલા પુસ્તકો પણ ૧૯૫૪ દરમ્યાન હતાં.

આજ કાલ ખાનગી બસ સેવા આણંદ થી કરમસદ ચાલે છે તથા બીજા અન્ય સ્થળો માટે પણ ચાલે છે, પરંતુ કદાચ અપણે નહિ જાણતા હોઈએ કે આ ખાનગી બસ સેવા ની શરુઆત વર્ષ ૧૯૫૪ પહેલા કરમસદ થી આણંદ જવા ખાનગી બસ સર્વિસ ચાલતી હતી જેમાં એક બસ ખાસ વલ્લભ વિદ્યાનગર વિધ્યાર્થી ઓ ને લેવા-મુકવા ની વ્યવસ્થા પણ હતી.. આપ સમજી શકો છો કે કરમસદ ના લોકો ની દિર્ગદ્રષ્ટી કેટલી હતી અને જે પોતાની આગવી બસ સર્વિસ એ જમાના માં ચલાવતું હતું. અને આજે આપણા જ ગામના પાટીદાર ના વિચારો નું કોઈ એ અનુકરણ કરે તો તે બાબતે હું પોતે તો ગર્વ અનુભવું છું અને આવું જ ભવિષ્ય માં પણ થવું જોઈએ.

સમય, શક્તિ, ધન, બુધ્ધિ, દરેક રીતે ગામ અને સમાજ ને સીધી કે આડકતરી રીતે મદદરૂપ થાય તે બધાને દાતા કહી શકાય… એ જમાનામાં ટેક્નોલોજીનો અભાવ / ઉપયોગ પણ નહી થતો હોય, જો આમ છતાં વડિલો તથા મહાનુભાવોએ કરી બતાવ્યુ તો આપણે તો આજ ની યુવા પેઢી ટેક્નોલોજી સાથે બહુજ સારી રીતે માહિત્ગાર છે તો આપણે કરમસદ માટે તો કાંઈક એવા કાર્યો કરી જ શકીએ કે જેથી કરીને આપણા મા-બાપ, આવનારી નવી યુવા પેઢી, ગામ અને સૌથી ઉપર સમાજ પણ ગૌરવ અનુભવશે.

એવું નથી કે કરમસદમાં કદીએ મુશ્કેલીઓ નથી આવી પરંતુ કરમસદ સદાય એ મુશ્કેલીઓ નો સામનો કરી ને કરમસદે સદાય પોતાની આગવી ઓળખ ઉભી કરી છે અને ભવિષ્યમાં પણ કરશે…

ભુતકાળ ના અનુભવો થી વર્તમાન જીવવા થી ભવિષ્ય સદાય ઉજ્જ્વળ બને છે એવુ મારુ મનવું છે.

આ સિવાય ગામ ના કોઇ મહાન કે પ્રતિષ્ઠિત વ્યક્તિ / વડીલ નું નામ મારા થી ધ્યાન બહાર ગયેલ હોય તો પુત્ર / મિત્ર સમજી માફ કરજો અને ઈરાદપુર્વક નથી તેની હું ખાત્રી આપું છું. તથા હું માનું છુ કે મે કોઇ સ્વર્ગસ્થ વડિલ કે મહાનુભાવના નામ ની આગળ સ્વ. નથી કહેલ એનું એકજ કારણ કે દરેકે દરેક સીધી કે આડકતરી રીતે આપણી વચ્ચે કે આપણા હ્ર્દય માં સદા જીવંત છે, હતાં અને રહેશે.

સરદાર પટેલ અમર રહો..

END OF THE RAJKOT FAST

Whatever one may think of fasting as a method of solving social and political deadlocks and whatever one may think of its application to the Rajkot case, all will be glad that Gandhiji broke his fast on Tuesday. During the four days and half of its duration, Gandhiji's strength appreciably waned, and its continuance even for a few days longer would have been attended with grave risk to his life. According to Gandhiji's own avowal, it is due entirely to the Viceroy that this calamity was averted. Gandhiji, too has contributed to the happy result by not standing out for the terms of his ultimatum to the Thakore Sahib. The Thakore Sahib too has acted wisely in consenting to the points in dispute in the correspondence between himself and Sardar Vallabhbhai Patel, being referred to the adjudication of the Chief Justice of India. The Sardar's consent may be presumed from the acceptance of the condition by Gandhiji who has taken the conduct of the Rajkot affair where the Sardar left it. We are glad of this result not only because it puts an end to what had degenerated into a personal squabble between the Thakore Sahib and Sardar Patel, but also and even more, because it has created an atmosphere of genuine friendliness and goodwill in which the question of constitutional reform in British India and the States can be advanced further.  Lord Linlithgow's handling of this very delicate situation has been so satisfactory as to induce Gandhiji to forego his much-desired visit to the Congress now in session at Tripura, in order that he might meet the Viceroy at the first opportunity when he is fit to travel to Delhi. Evidently he feels that there is more important work to be done in Delhi than in Tripura. This we believe, is the first session of the Congress which Gandhiji has left to be conducted by his coadjutors without his personal guidance since it adopted the creed of non-cooperation. In view of the differences which have arisen over the election of Mr. Subhas Bose to the Presidentship, and the resignation of the majority of members of the Working Committee, Gandhiji's presence and services as conciliator will be much missed at Tripura. The article on the Rajkot fast on another page was written two days before its sudden end.

 

Source : Indian Social Reformer - March 11, 1939

Violence, Non-Violence And Congress Government

The resort to police firing by Congress Government and the declared faith of the Congress organisation in non-violence, which is being affirmed with embarrassing reiteration by Gandhiji in recent statements, present together a perplexing phenomenon to the public. The Bombay Government, according to their own account, were not able to control a worker's demonstration which failed to attract labour to its cause, without resort firing. The Madras Government according report in the Times of India, had recourse to the same weapon in controlling an anti-Hindi meeting in Ettiyapuram, even though the anti-Hindi agitation is represented by that Government to be a factious agitation which is now fizzling out. The only difference between Madras and Bombay is that in Bombay there were a number of injuries and two deaths as the result of police firing while in Madras there were no casualties. To cover the changed situation Sardar Vallabhbhai Patel has redefined non-violence. From what we can understand of his statement on the subject Congress Government can only give up the weapon of firing if political agitators abandon violence first. There is no difference between this attitude of the prominent Congress leader and that of the British politician-official of the Montagu Chelmsford period. Mr. Patel has probably forgotten that in the days of civil disobedience even a lathi charge was regarded as an indefensible use of force against unarmed crowds. And then it was just the same defence of police violence which he uses now that he resented that the crowds had not observed non-violent principles. There is some excuse for Sardar Vallabhbhai's line of reasoning in the change that has occurred in his own position from irreconcilable agitator to controller of eight provincial Governments; and we are prepared to make due allowance for this. What we cannot understand is the attitude of widely differing sections of the nationalist press. Like the British statesman on Federation, the Bombay Chronicle which ridicules his advice, solemnly asks the Bombay opposition not to condemn the Trades Disputes Bill until it has actually been worked. The Congress Socialist has swallowed all its differences with Mr. Patel and now earnestly rebukes the strike organisers for not ensuring that the movement was completely non-violent and that it was not prevented from growing into an anti-Congress demonstration. One would infer from this attitude on the part of a labour journal that the strikers were from the outset a violent undisciplined crowd. This is not borne out by the reports of the demonstration, which, after all, are more convincing if in his signed article he had told his readers how a demonstration against a measure sponsored by a Congress Government could be run on pro-Congress lines-particularly when the difference between Labour and Congress was as fundamental as it was on the Trades Disputes Bill The Only conclusion one can draw from the attitude of the Congress Socialist is that on this occasion it has proved more Congress than Socialist. Congressmen we are afraid, do not adequately appreciate the seriousness of the position. Non-violence which may be a virtue if self-assumed, comes very near an evil when it is insisted on as a preliminary to peaceful settlement of political disputes. A non-violent politician is more likely to be driven to a state of panic by stray instances of mob-violence than a politician who does not look for cherubic virtues in his people. What is a matter for sympathy in a private individual becomes a fearful thing in a man in control of the Government machinery.

VANDE MATARAM

Help. Did you like this website or this article. We are non profit website, Please help keep Sardar Vallabhbhai Patel online
info

Congress and Indian States

To his many responsibilities Sardar Vallabhbhai Patel has added the task of putting strength into political agitators in Indian States. In his presidential address to the Baroda State Subject's Conference, Mr. Patel pointed with evident satisfaction to the growing unrest in some of the States and attributed it to the decision of the Indian National Congress at Haripura to leave the people of Indian States to conduct their own agitation. Mr. Patel held out British India as an example and told his audience how the people in the British provinces were now participating in their own Government. He advised the Baroda State subjects to win self-government through discipline, organization, unity and a readiness to make sacrifices. Self-government, he said, was never gifted from above. In unfurling the Congress flag earlier, Mr. Patel had pulled rather in the opposite direction by urging that the flag should "never be interpreted as an indication of opposition to authority." We fail to see how self-government can be won, without being "conferred as a boon by the ruler", and without "opposition to authority" as well. The only interpretation that can be put on Mr. Patel's complex reasoning is that the Congress must be kept scrupulously out of all States agitation while individual Congress leaders maintain popular discontent at a steady level without at the same time losing the favour of the rulers.

VANDE MATARAM

Congress Hierarchy and Madras Premier

Sardar Vallabhbhai Patel broke, in a speech at Karachi, the long silence of the Congress hierarchy on the arrest and conviction of anti-Hindi agitators in Madras under the Criminal Law Amendment Acts. He said that the Congress is now, as before it accepted office, opposed to these laws. But their use was necessitated in Madras by local conditions and by the use of vulgar and obscene language by picketers. He foreshadowed the repeal of the Acts within two months. As regards local conditions, we are not aware of any special conditions in Madras which require the use of a law which was condemned as oppressive and repressive when applied to the whole country by the Willingdon Government which, to do it justice, did not profess to be a popular Government. On the contrary, the Tamil land has perhaps the most law-abiding population in the whole country. Neither is the Sardar well-informed when he alleged that the opposition to the application of the Act came from a small section which was at the back of the anti-Hindi agitation. The opposition to compulsory Hindi is widespread, although the Madras Government may choose to belittle it just as Lord Lansdowne laughed at the Congress as a microscopic minority. The opposition to the application of the Act is not confined to the anti-Hindi campaigners. Mr. T. T. Krishnamachari who moved for leave to introduce a Bill for its repeal, definitely declared that he had no sympathy whatever with that agitation. He was not a non-Brahmin member of the Justice Party which is said to be working up the agitation to overthrow the Congress. Then, as regards vulgar language, the Sardar himself is no Chrysostom. He can no occasion rise or descend to language which Gandhiji would not admit at his prayer meetings. The that the Act stands to be repealed within two months, is wholly against the tenor of the many speeches which the Madras Premier has recently made on the subject. If it does come to pass then Mr. Rajagopalachari will cease to be regarded, as he is, as the one strong man of the Congress who goes his own way regardless of what happens at Wardha or Shegaon The country will watch with interest the progress of this political khedda operation.

Source : Indian Social Reformer - 3rd September1938

VANDE MATARAM

THE CONGRESS OUTLOOK

While the Tribune and the Mahratta welcome the resolution of the Nagpur Congress Committee urging the necessity of revising the programme of the Indian National Congress, we are surprised to see Mr. V. J. Patel and others protesting against the scheme which has been drawn up, it is understood, by an Indian administrator who has studied the introduction and working of responsible Government in one important Dominion which he visited more than once for the purpose. It is, we think, proposed that the scheme should be first circulated for opinion to several Indian leaders, that it should be revised in the light of the suggestions that they may make, that the revised scheme should be placed before a Convention of representatives of all political schools, and that, if the Convention agrees, a Dominion Status League may be formed for the sole, special purpose of bringing about the adoption of the scheme in place of the present Reforms scheme. Mr. Patel's argument is if the scheme is consistent with the Congress programme, it is superfluous; if it goes beyond it, it is mischievous; so in either case, it is useless. In the same breath, he says that the Congress is open to all schools of political thought and that all should join it and work within it. If Mr. Patel's attitude to the mere announcement that a scheme is in preparation to work out the details of full Dominion status, represents the position of the Congress, it is idle to insist, as he does, that it is open to all schools of political thought to work within it. It can only mean that the Congress, so far from being a broad national movement, is a narrow cult where the Khaddar cap, so easy to put on, counts for everything, and the Gandhi heart, so difficult to acquire, is nothing. No group of politicians can be allowed to acquire vested interests in a national movement. The result, it is plain to us is bound to be that the Congress will within the next year or two disintegrate into several small groups without any coherent purpose.

The full Congress programme formulated at Ahmedabad last December left a good deal to Mahatma Gandhi who, it was assumed, would be always available to infuse life and spirit into the dry bones of the several clauses. The most important parts of this programme have been rendered obsolete by the course of events but so long as they are not expressly repealed, it is open to any literalist in the Congress to point the finger of scorn at a fellow-Congressman who has children attending recognised schools where spinning is not a part of the curriculum, who has not given up the profession for which his training and talents are most suited, or whose Swadeshism includes mill made as well as hand-woven cloth. The Bardoli programme as amended at Delhi labours under the same disadvantage. It is not every one that can bend the bow of Ulysses and a programme which was safe and sure in the Mahatma's hands may not be so in less mighty ones. It is, therefore, necessary as a first step towards assuring those who are opposed to non-co-operation that there is a recognised place for them within the Congress, that the dead branches of the Ahmedabad programme should be lopped off and that the constructive parts of it should be so revised as to be sufficiently expressive in themselves now that unfortunately the Mahatma is not available for constant reference as to their precise meaning and purport. Constant repetition of the Mahatma's name does not make one an intelligent worker in the true spirit of the Mahatma. We strongly deprecate the tendency to represent the Congress as a semi-religious cult founded by the Mahatma from which the slightest departure should be expiated in political purgatory. This kind of thing is a positive hindrance in the way of awakening the masses to true political consciousness.

The most intelligent opinion the Congress and outside is agreed that full responsible government is the solution of our national problems. Mr. Patel says, let us have the promise first of full responsible government and then there will be no difficulty in drawing up a scheme. But that is not the right view to take about the matter. We should first show how and in what manner and in what period of time, the present system can be converted into a full responsible one with the least delay and dislocation. A definite scheme is also necessary to instruct the people as to their own duties and responsibilities under self government. The object of the proposal of a Dominion Status League outside the Congress and other political organisations, is to carry propaganda work both in the country and in Great Britain. Owing to the adoption of the policy of Non-Co-operation by the majority of Congressmen, the Congress is precluded from undertaking work which is essential to carry conviction to the British Government that the grant of full responsible government to India is prudent as well as practicable. Further there are many Liberals and others who are prepared to work for full responsible government but who are not prepared to join the Congress. The League, of one is started, will merely be the application of the principle of division of labour to political work.

The Congress as the oldest political movement in the country, rich in tradition, should not be allowed to fall to pieces. A strong effort should be made, in which all should join hands, to place the movement on a broad national footing. Mahatma Gandhi perceived this clearly and, since the Bardoli meeting, he has been most anxious to bring it about. If this is made impossible by the intolerance of those who find themselves in control of the Congress machinery of opinion in the country which believes as little in Non-Co-operation as in Diarchy for which India has had to pay dearly.

VANDE MATARAM