Gandhi Sardar

Gandhi Sardar

મતભેદ – એક એવો શબ્દ કે જેને લોકોએ જાણે અજાણે દુશ્મનાવટનો ભાવાર્થ બનાવી દીધો છે, મતભેદ કોને ન હોઈ શકે? મતભેદ દરેક ને હોઈ શકે, નવી પેઢીને જુની પેઢી સાથે હોઈ શકે, બાપ ને દીકરા સાથે હોઈ શકે. તો શું આ બધા એક બીજાના દુશ્મન તરીકે વર્તન કરતા હશે?  વિચારોની આપ-લે સમયે જરૂરી નથી કે દરેક વ્યક્તિનો વિચાર સરખો હોય, અને સૈધ્ધાંતિક રીતે વિચાર / મત / અભિપ્રાય અલગ હોઈ શકે છે. જેનો મતલબ એ નહી કે અલગ અભિપ્રાયવાળી વ્યક્તિઓ એક બીજાની દુશ્મન હોય. 

ગાંધીજી અને સરદાર પટેલ વચ્ચે ક્યારેક અમુક પ્રશ્નો વિષે મતભેદો થયા હતા, એનો મતલબ એ નહી કે તેઓ બન્ને એકબીજાના દુશ્મન બન્યા. સરદાર પટેલ પોતાના અંતિમ સમય સુધી ગાંધીજીની વિચાર ધારાને વળગી રહ્યા. સરદાર પટેલ અને ગાંધીજીના પત્રો પરથી જાણવા મળે કે સરદાર પટેલની ગાંધીજી પ્રત્યેની ભાવનામાં કશો જ ફર્ક પડ્યો નહોતો, વર્ષ ૧૯૪૦માં યુધ્ધની કટોકટી સમયે અહિંસા બાબતે એક ઠરાવ કરવામાં આવ્યો હતો ત્યારે ગાંધીજીના ઉદ્દગારો હતા કે : “ભલે અત્યારે સરદાર અને હું  નોખા માર્ગે જતા દેખાઈએ તેથી કાંઈ અમારા હ્રદય થોડા જુદા પડે છે!” સરદાર પટેલ અને ગાંધીજી વચ્ચે થયેલા મનદુ:ખ પાછળ એક મહત્વનું કારણ એ હતું કે બન્ને વચ્ચેનો એક તાંતણો કે સેતુ બનતો હતો તે આ ફાની દુનિયાથી વિદાય લઈ ચુક્યો હતો, આ તાંતણો કે સેતુ એટલે મહાદેવભાઈ દેસાઈ. સરદારના સ્વભાવની વિશિષ્ટતા ગાંધીજી કરતા મહાદેવભાઈ વધુ સમજતા હતા. સરદાર પટેલે મુંબઈથી પ્યારેલાલને ૦૨-૦૭-૪૬ના રોજ પત્રમાં લખેલ કે

મને જે લાગ્યું તે બાપુને મે તરત કહી દીધુ, એ વિષે હવે કાંઈ વિચારવા જેવુ રહેતું નથી. બાપુના વિચાર આ વખતે સમજી ન શક્યો એ દુ:ખની વાત છે. આ વખતે ત્યાનું (દિલ્હી) વાતાવરણ અવિશ્વાસથી ભરેલું લાગ્યું, મહાદેવ તો દરરોજ યાદ આવતા હતા, એ હોત તો ઘણી વાતોનો ખુલાસો થઈ જાત.

હું હવે પહેલાં જેવી શારીરિક શક્તિ નથી અનુભવતો. એથી બહું આવજા કરી શકતો નથી. ત્યાં વાત કરવા આવું તો ઘણા હોય એ જોઈ ચાલી જાઉ. એટલે પણ મનની વાત મનમાં રહી જાય. એમ કોઈનો દોષ નથી. ”

બાપુનો કાગળ છે, એમાંથી મારો દોષ જેટલો સમજાય એટલો તો હું જોઈ શક્યો છું. ન સમજાય એ સમજવાનો પ્રયત્ન કરવો રહ્યો.

તમે કહ્યું એ નિખાલસભાવે કહ્યું એમાં તમારો દોષ શેનો હોય? તમારો ધર્મ તમે બજાવ્યો.

ગાંધીજીએ પત્ર સરદાર પટેલને ૦૧-૦૭-૧૯૪૬ના રોજ લખેલ પત્રમાં બાપુએ લખ્યું કે તમે જાણો છો કે તમે કરેલું કેટલુંક હું નથી સમજ્યો. ઈલેક્શનનું ખર્ચ. આ જુની વાત આ વખતે બહુ આગળ ગઈ એમ હું માનું છુ. આઈ.એન.એની બાબત મને નથી ગમતી. તમે કમિટીમાં બહુ તપીને બોલો છો એ પણ નથી ગમતું. તેમા આ સ્વરાજ્યનો એસેમ્બ્લીનો કિસ્સો આવ્યો. આમાં ક્યાંય ફરીયાદ નથી! પણ આપણે નોખી દિશામાં જઈ રહ્યા છીએ એવું જોઉ છું. તેનું દુ:ખ પણ શું હોય? ફરિયાદ તો નહીં જ સ્થિતિ સમજીએ.”

આ પત્રના વળતા જવાબમાં પ્યારેલાલને કાગળ લખતા પહેલાં સરદારે ગાંધીજીને ૦૨-૦૭-૧૯૪૬ના રોજ પત્ર લખ્યો કે

આપનો ગઈ કાલનો કાગળ મળ્યો. હું ભોપાલથી કાલે સાંજે આવ્યો. ત્યાં નવાબસાહેબે મારી ખાતર તો ખૂબ કરી. કાશ્મીરની વાત પણ મેં કરી અને કાક (કાશ્મીરના દિવાન રામચંદ્ર કાક)ને બોલાવવા એમણે ગોઠવણ કરી છે. પણ આપ જેટલે દરજ્જે જવા ઈચ્છો એ એટલે હદ સુધી જાય કે કેમ એ સવાલ છે. રાજાઓ સુધારા આપવાના ડોળ કરે છે. પણ એની પાછળ કાંઈ શુધ્ધ દાનત હોય એમ લાગતું નથી. ભોપાલમાં પણ કાંઈક નવા સુધારા દાખલ કરવાની વાત છે.

આપ જ મુંબઈ (કોંગ્રેસ કારોબારી અને મહાસમિતિની બેઠકમાં) આવવા વિષે નિર્ણય કરી શકશો. જવાહર બોલાવે એટલે આવવું જોઈએ એમ લાગે છે. આપની ગેરહાજરી વિષે અત્યારથી છાપાઓમાં ચર્ચા ચાલી રહી છે. પણ એનો તો શું ઉપાય? પ્યારેલાલે કાગળ લખ્યો એ જોયો. આપે પણ લખ્યું એટલે હવે મારી શું કહેવાનું હોય? મારો દોષ હશે. મને હજી સમજાયો નથી એ દુ:ખની વાત છે.

જુદે માર્ગ જવા ઈચ્છતો નથી. ઈલેક્શનમાં આપનો મત વિરુધ્ધ હતો. મૌલાના કમિટીનો આગ્રહ હતો. એ કામ ન કર્યુ હોત તો વખતે કોંગ્રેસને માથે દોષ રહી જાત એમ સમજી કર્યુ. હવે એમને કાંઈ કહેવાપણું રહેતુ નથી.

આઈ.એન.એ કમિટીમાં જવાહરના આગ્રહથી માત્ર રાહતના કામમાં પડ્યો, એમાં કાંઈ રાજકીય ભાવ નહોતો.

કમિટીમાં હું ગરમ થઈ બોલ્યો એ તો એક પ્રકારનો પ્રકૃતિદોષ છે જ. જવાહર સાથે એમ કોઈ કોઈ વખત થાય છે ખરું. બાકી એ બોલવા પાછળ કાંઈ બીજું છે જ નહી.

મારી તબિયત પાછી ભાંગતી જાય છે. પણ હવે એનો ઉપાય નથી લાગતો. આ વખતનું દિલ્હીનું વાતાવરણ અવિશ્વાસથી અને વહેમથી ભરેલું લાગ્યું. ગરમી પણ ખૂબ હતી અને આપણૂં તંત્ર બેસૂરૂ હતુ. હવે તો ઈશ્વર કરે એ ખરૂ.

આપના ઉતારાની ગોઠવણ કરું છુ.

આમ, સરદાર અને ગાંધીજી મતભેદ દરમ્યાન પણ હ્રદયભેદ ક્યારેય નહોતા કરતા. બન્ને એક બીજાને નિખાલસભાવે વાત લખીને પોતાનો ભાવ શુધ્ધ મને પ્રગટ કરી શકતા.

આવ સરદાર અને ગાંધીજીના સંબંધો હતાં.

સંદર્ભ : સરદારશ્રી ના પત્રો - ભાગ ૪

sardar patel, sardar vallabhbhai patel, vallabhbhai patel, sardar vallabhbhai patel in hindi, rashtriya ekta diwas, about sardar vallabhbhai patel, sardar vallabhbhai, sardar vallabhbhai patel information, sardar vallabhbhai patel biography, the collected works of sardar vallabhbhai patel, sardar patel college, maniben patel,sardar vallabhbhai patel birth date, birthday of sardar vallabhbhai patel, information sardar vallabhbhai patel, sardar vallabhai patel history, sardar ballav bhai patel essay, patel sardar, sardar sardar vallabhbhai patel, death of sardar vallabhbhai patel, quotes of sardar patel, sardar vallabhai patel quotes, slogan by sardar vallabhbhai patel, date of birth of sardar patel, about vallabhbhai patel, sardar patel age, sardar vallabhbhai patel death date, birthday of vallabhbhai patel,sardar balabh patel, sar patel,

16-07-1934 What did Sardar Patel tell the people of Mumbai about the government's challenge?

What did Sardar Patel tell the people of Mumbai about the government's challenge?

16th July 1934

जेल से छुटने के बाद रविवार की शाम कांग्रेस हाउस परिसर में सरदार वल्लभभाई पटेलने बंबई की जनता को, खासतौर से कांग्रेस सोशलिस्ट पार्टीके लोगो को, पहली बार पूरी गरमाहट के साथ उद्बबोधित किया कि आगामी कांग्रेस अधिवेशन को पूर्ण रूप से सफल बनाए और कांग्रेस कार्यकर्ताओ के बीच फूट न पडने दे।

आगे बढते हुए सरदार वल्लभभाई ने कहा कि जब वह जेल में थे तो अनेक राजनीतिक परिवर्तन हुए हैं, किंतु स्वाधीनता की लडाई जो एक बार शुरू हो गई है, वह तब तक कभी बंध नही होगी जब तक लक्ष्य प्राप्त नही हो जाता। यह जगजाहिर था कि वह परिषद में प्रवेश लेने के कट्टर विरोधी थे। किंतु अब जब कांग्रेसने इस कार्यक्रम के लिए निर्णय्ह ले लिया है तो वह इस निर्णय का पूरी निष्ठा के साथ पालन करेंगे। जो कदम कांग्रेस ने उठा लिया है, उसके बारे में अब प्रश्न करने से कोई लाभ नहीं है। लोग स्वयं ऐसी स्थिति पैदा करने के लिए जिम्मेदार है, जिसके कारण यह कदम उठाने की आवश्यकता पडी। यदि स्थिति भिन्न होती तो परिषद में प्रवेश की बात करने की कोई हिम्मत नही करता।

"अब विचार-वस्तु बिलकुल स्पष्ट था। चुनाव लडने का निर्णय कर लेने के बाद अब उनका यह कर्तव्य है कि वे यह सुनिश्चित करे कि विधानसभा पर अधिकर कर लेंगे। उनकि प्रतिष्ठा दांव पर थी। सरकारने एक चुनौति दी थी और कांग्रेस ने उसे स्वीकार किया था। वर्तमान समय यह विचार करने का नहीं था कि उन्होने सही कदम उठाया या गलत ! वोट देने के अपने अधिकार का पूरा-पूरा इस्तेमाल करेंं और यह सुनिश्चित करेंंकि अधिक से अधिक कांग्रेस जन विधानसभा में निर्वाचित होकर पहुंचे। तब मेरे पास आइए और मैं आपको रास्ता दिखाउंगा।

उन्होने दुहराया कि परिषद में प्रवेश के कार्यक्रम में जिन लोगो का विश्वास है, वे कांग्रेस में अपनी निष्ठा के कारण कांग्रेस प्रत्याशी का समर्थन करने के लिए बाध्य हैं। अपने इस कर्तव्य का पालन कर लेने के बाद वे सरदार के पास आ सकते है। तब वे उन्हें रास्ता दिखाएंगे।

आगामी चुनावों में कांग्रेस प्रत्याशी की सफलता या विफलता अत्याधिक महत्व रखती है। चुनावों में बहुमत न प्राप्त कर पाने का अर्थ सरकार की दमनकारी नीतियोंं और महात्मा गांधी के बंदीकरण का औचित्य समझा जाएगा"।

बोम्बे क्रोनिकल 

१६ जुलाई १९३४

संदर्भ : भारत विभाजन

sardar patel, sardar vallabhbhai patel, vallabhbhai patel, sardar vallabhbhai patel in hindi, rashtriya ekta diwas, about sardar vallabhbhai patel, sardar vallabhbhai, sardar vallabhbhai patel information, sardar vallabhbhai patel biography, the collected works of sardar vallabhbhai patel, sardar patel college, maniben patel, sardar vallabhbhai patel stadium, sardar bhai patel, sardar patel in hindi, vallabhbhai, bhai patel, vallabhbhai patel in hindi, sardar vallabhbhai patel in gujarati, sardar vallabhbhai patel information in hindi, sardar patel biography, vallabhbhai patel india, about vallabhbhai patel, sardar vallabhbhai patel biography in hindi, sardar vallabhbhai patel in english, about sardar patel, about sardar vallabhbhai patel in english, vallabhbhai patel information, jhaverba patel, jhaverbhai patel, sv patel, sardar vallabhbhai patel information in english, sardar patel biography in hindi, sardar patel inter college, information about sardar vallabhbhai patel in hindi, sardar vallabh, sardar patel in gujarati, sardar patel bhavan, vallabhbhai patel information in hindi, sardar bhala bhai patel, vallabhbhai jhaverbhai patel, sardar balam bhai patel, sardar bhai, patel sardar, sardar bhai vallabh patel, sardar patel memorial, autobiography of sardar vallabhbhai patel, sardar patel information, vallabhbhai patel stadium, sardar sardar vallabhbhai patel, loh purush sardar vallabhbhai patel, biography of sardar vallabhbhai patel in english, iron man sardar vallabhbhai patel, vallabhbhai patel biography, sardar vallabhbhai patel information in gujarati, sardar patel stadium navrangpura, dr vallabhbhai patel, about vallabhbhai patel in hindi, sardar vallabhbhai patel ka, loh purush sardar patel, sardar patel smarak, svpimsr, vallabhbhai sardar patel, 31 october sardar patel, sardar ballav, sardar patel information in gujarati, patel vallabhbhai, balabhai patel, patel bhavan, sardar vallabhbhai commerce college, sardar vallabhbhai patel native place, vala bhai patel, sardar patel college padmarao nagar, biography on sardar vallabhbhai patel, information of vallabhbhai patel, sardar vallabhai patel in english, sir vallabhai patel, sardar vallabhbhai stadium, sardar vallabhbhai patel sardar vallabhbhai patel, national ekta diwas, sardar vallabhbhai patel about, information about sardar vallabhai patel, moti shahi mahal, information about sardar vallabhbhai patel in english, iron man sardar patel, book on sardar patel, national ekta day, about vallabhai patel, sardar patel information in hindi, sardar patel biography in gujarati, sardar valla, sardar patel autobiography, sir vallabhbhai patel, sardar vallabhbhai patel hindi mai, balam bhai patel, about the sardar vallabhbhai patel, sp college padmarao nagar, information about vallabhbhai patel in hindi, vallabhbhai patel information in english, about sardar vallabhai patel in english, sardar vallabhbhai patel iron man of india, sardar patel logo, mother of sardar vallabhbhai patel, sardar ballav bhai patel college, about sardar vallabhbhai patel in gujarati, about sardar, sardar patel memorial karamsad, about of sardar vallabhbhai patel, sardar patel vallabhbhai, sardar vall, vallabhai patel information, vallabhbhai patel biography in hindi, about sardar patel in gujarati, vallabhbhai patel in hindi biography, sardar patel and nehru, information about sardar vallabhbhai patel in gujarati, sardar vallabhbhai patel in hindi information, freedom fighters sardar vallabhbhai patel, about sardar vallabhai patel in hindi, lauh purush sardar vallabhbhai patel, gandhi and sardar patel, navrangpura stadium, patel and nehru, some information about sardar vallabhbhai patel, all about sardar vallabhbhai patel, sardar vallabhai patel biography in hindi, sardar patel hostel, sardar patel trust, sardar wala bhai patel, sardar vallabhbhai patel medical college, sardar patel native place, sardar p, jawaharlal nehru and sardar patel, biography sardar vallabhbhai patel, sardar patel sardar patel, short biography of sardar vallabhbhai patel, information on vallabhbhai patel, patel inter college, sardar vallabhbhai patel full information, sardar vallabhbhai patel in sanskrit, sardar patel about, sardar vallabhbhai patel 31 october, sardar vallabhbhai patel patel, sardar vallabhbhai patel in, shri sardar vallabhbhai patel, sardar vallabhbhai patel ppt, sardar patel information in english, autobiography of sardar vallabhbhai patel in hindi, sardar bhai vallabh bhai patel, iron man patel, vallabhai patel biography in hindi, sardar patel iron man of india, sardar vallabhbhai patel biography in gujarati, sardar vallabhai patel information in english, about national unity day, sardar bulb bhai patel, sardar ballav patel, sardar sardar patel, dahyabhai vallabhbhai patel, sardar vallabhbhai patel in bengali, sardar patel hd, sardar vallabhbhai patel in hindi language, vallabhbhai patel vallabhbhai patel, about sardar patel in english, shree sardar, native place of sardar vallabhbhai patel, 31 oct sardar vallabhbhai patel, sardar patel biography in english, sardar patel painting, about sardar sardar vallabhbhai patel, gandhi letter to sardar patel, sardar patel college hilsa, sardar patel result, biography of sardar vallabh bhai patel, about sardar vallabhbhai, sardar vallabhai patel biography in english, sardar patel house karamsad, sardar vallabhbhai patel short biography

Sardar Patel's Letter to C Parmeswaram

Sardar Patel's Letter to C Parmeswaram - Regarding Nehru's Visit to Kashmir

Date : 19th June 1946

Dear Friend,

I have received your letter of the 15th. The situation in Kashmir is difficult and delicate and Pandit Nehru himself has realised that some of his early statements were not based on accurate information, and hence he has not hesitated to rectify the errors publicly.

You know, he is a Kashmiri Pandit and he would naturally feel for them more than any other leader would do. But by nature and training, he is a democrat. His sympathies are always with the underdog. In Kashmir, there is Muslim majority and a large majority of them are comparatively very poor. The Kashmiri Pandits and the Hindus form a very small proportion of the population, and as they are comparatively better off, the poorer majority which is getting conscious, is trying to assert itself and the conflict of interests is creating a situation in which the minority finds itself in an unenviable position and lives in a state of perpetual insecurity and fear, resulting in demoralization. The State being a Hindu State, situated in Muslim surroundings, finds itself in a very delicate and difficult position to take strong action against revolt or lawlessness, as such action at once disturbs the communal atmosphere outside, a part from its repercussions inside the State. The extreme poverty and illiteracy of the masses present an unpleasant picture to a foreign visitor and the State is generally represented outside as extremely irresponsible and unprogressive.

Sheikh Abdullah is supposed to be very popular and his association with Pandit Nehru has been regarded as sufficient guarantee of his being against any separatist movement. Evidently, his present stand appears to be capable of double interpretation and perhaps inconsistent with the policy of the States People's Conference and therefore contrary to Pandit Nehru's views on this matter.

Pandit Nehru has left for Kashmir this morning and it is hoped that this unfortunate and regrettable movement will end in an honourable settlement and restore peace and harmony in Kashmir.

Yours sincerely,
Vallabhbhai Patel

Shri C. Parmeswaram

C/o. Kashmir Metal Mart,

Hari Singh High St.,

Srinagar, Kashmir

Ref. : Sardar Patel's Correspondence - 1945-50 Pg. 4

Topic : Nehru's Visit to Kashmir