Why was the hope of installing a Shivling on historical Brahmashila at the hands of Sardar Patel on the day of Shivratri destroyed?

૧૨૦૦ વર્ષથી પણ જૂની સોમનાથ મંદિરની બ્રહ્મશિલા મહમદ ગઝની પણ હટાવી નહોતો શક્યો, તે બ્રહ્મશિલા પર કેમ સરદાર પટેલના હસ્તે શિવરાત્રીના દિવસે શિવલિંગ સ્થાપનાની આશા નષ્ટ પામી?

સોમનાથ મંદિરની એ ઐતિહાસિક બ્રહ્મશિલા કે જે ૧૨૦૦ વર્ષથી પણ જૂની હશે જ્યારે મહમદ ગઝનીએ સોમનાથ પાટણ પર કરોડોની કિમતનું ઝવેરાત લૂટયું અને શિવલિંગ તોડ્યું અને તેની નજર આ બ્રહ્મશિલા પર પડી, ગઝનીએ એમ માન્યું કે આ શિલા નીચે અમૂલ્ય ખજાનો હશે આથી આ શિલા ખસેડવા પ્રયાસો કર્યા પણ આ શિલા ત્યાંથી એક તસુ પણ ખસી નહી.

સોમનાથના ઐતિહાસિક મંદિરમાં ૧૨૦૦ વર્ષ પુરાણી આ બ્રહ્મશિલા પી. ડબલ્યુ ડી. ખાતાના માણસોની બિનઆવડતના કારણે આશરે ૧૯ નવેમ્બર ૧૯૫૦ના દિવસે તૂટી ગયેલ. દશેરાના દિવસથી જૂના મંદિરની દીવાલો તોડવાનું કાર્ય શરૂ કરવામાં આવેલ અને ૯ મંદિરનો ઘુમ્મટ પર કામ કરતાં માણસોની બિનઆવડતના કારણે આ શિલાના ચાર ટુકડા થયા. ૧૯ ઓકટોબર ૧૯૫૦ના દિવસે સોમનાથ ટ્રસ્ટના કાર્યવાહકો, મધ્યસ્થ સરકારના પ્રધાન કનૈયાલાલ મુન્શી, સૌરાષ્ટ્રના મુખ્ય પ્રધાન શ્રી ઢેબર અને અન્ય અધિકારીઓની હાજરીમાં આ બ્રહ્મશિલા કાયમી રાખી તેના પર શિવરાત્રીના દિવસે સરદાર સાહેબના વરદ હસ્તે સોમનાથ મંદિરના નવા શિવલિંગની સ્થાપના કરવા માટેનું આયોજન કરવામાં આવેલ.

આર્કિયોલોજીસ્ટો મુજબ આ બ્રહ્મશિલા નીચે ખોદકામ થાય તો બીજું મંદિર નીકળવાની શક્યતા છે. પરંતુ ખોદકામ કરતાં પણ મંદિરના ચિન્હો દેખાયા નહોતા. પણ આ બ્રહ્મશિલા ચાર પાકી દીવાલોના ટેકે હતી અને દીવાલો વચ્ચે માટે ભરી તેના પર બ્રહ્મશિલા મૂકવામાં આવેલ હતી.

સોમનાથ ટ્રસ્ટે મંદિરની આજુબાજુના મકાનો ખરીદી લીધા અને બાજુમાં આવેલ પુષ્ટિમાર્ગીય સંપ્રદાયના શ્રી મહાપ્રભુજીની બેઠક તથા શ્રી લક્ષ્મીનારાયણના મંદિરના વિસ્તારનો અમુક ભાગ બાકી રાખી ધરમશાળા તથા બીજા મકાનો તોડી મંદિરની આસપાસનો વિસ્તાર રમણીય સ્થળ તરીકે ફેરવી નાખ્યો. આ સ્થળની વધારે રમણીય બનાવવા ૫૦૦ એકર જમીન પણ સોમનાથ ટ્રસ્ટે ખરીદી લીધી.

આમ, સોમનાથ મંદિરની એ ઐતિહાસિક બ્રહ્મશિલા કે જે ૧૨૦૦ વર્ષથી પણ જૂની હતી તે તૂટી જવાના કારણે તે શિલા પર સરદાર પટેલના હસ્તે શિવલિંગની સ્થાપનાની આશા નષ્ટ પામી.

---

Subscribe us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---

HAPPY BIRTHDAY MANIBEN - 03-04-2025

સત્યાગ્રહી વલ્લભનંદીની કુ. મણીબેન પટેલ

આજે કુ. મણીબેન પટેલ સરદાર સાહેબના પુત્રીના જન્મ દિવસે તેમનું સત્યાગ્રહમાં યોગદાન

સફેદ ખાદીના કાપડ ની થીંગડાવાળી સાડી અને કોણી સુધી ની બાંય વાળો બ્લાઉઝ કે પોલકું, સાડી થોડી ઊંચી પહેરેલ અને માથે ઓઢેલી હોય, સદાય આ પહેરવેશમાં નજર આવનાર ભારતના નાયબ વડાપ્રધાન અને ગૃહમંત્રીના દીકરી મણીબેન પટેલ - વલ્લભનંદીની એક અલગ દેખાઈ આવતા, સ્વભાવે તેઓ ગરમ મિજાજના અને સદાય સરદાર સાહેબની પાછળ પડછાયો બનીને રહ્યા. મણીબેનનો આટલો જ પરિચય ન હોઈ શકે. મણીબેન પટેલ પોતે સત્યાગ્રહી બન્યા તેની સાથે તેમણે આદર્શ પુત્રીની પણ ફરજ બજાવી.

સરદાર પટેલે ખેડા સત્યાગ્રહથી અંગ્રેજી પોશાક ત્યજી ધોતિયું, કોટ અને ટોપી પહેરવાના શરૂ કર્યા. નરહરિ પરીખ તેમના પુસ્તકમાં ટાંકે છે કે સરદારે તેમના બેરિસ્ટરના ઝભ્ભા ઉપરાંત ડઝનબંધ સૂટઓ, નેકટાઈઓ, બસો થી અઢીસો જેટલા કોલર અને દસેક જોડી જૂતાં બાળ્યા હતા આમ સરદાર સાહેબે પોતાના વૈભવી ઠાઠનો દેશની આઝાદીની લડત માટે ત્યાગ કર્યો. અને ત્યારબાદ વર્ષ ૧૯૨૧ થી આ પહેરવેશ છોડી ફક્ત ખાદી પહેરવા લાગ્યા હતા અને ૧૯૨૩ થી તો મણીબેન પોતાના હાથે કાંતેલા સૂતરને વણાવી વલ્લભભાઈના કપડાં બનાવતા. અને વર્ષ ૧૯૨૭ પછી સરદાર પટેલ મણિબેનના હાથે કાંતેલા સુતરની ખાદી જ પહેરવાનું પસંદ કરતા.

મણીબેનને સરદાર સાહેબે સત્યાગ્રહ માટે લોકોને જગાડવા અને હિંમત આપવા માટે ૦૯ સપ્ટેમ્બર ૧૯૩૦ના રોજ યરવડા જેલમાંથી પત્ર લખ્યો તેમાં જણાવ્યું કે : તબિયત સંભાળીને ખૂબ કામ કરજે, ખેડા જિલ્લામાં રખડવાનું રાખજે અને લોકોને હિંમત આપ્યા કરજે, માવળંકરને બને તો એક દિવસ મળી આવજે, બાને ફરી વખત મળે તો મળી આવજે. એમને કંઈ પૈસાની જરૂર હોય તો કૃષ્ણલાલને મળી મારા ખાનગી ખાતામાંથી મંગાવી આપી શકાય. તું હાલ ક્યાં રહે છે તે ખબર લખી નથી. હું માની લઉં છું કે દાદુભાઈને ત્યાંજ રહેવાનું રાખ્યું હશે.”

૧૯૨૮માં બારડોલી સત્યાગ્રહના અંત સુધીમાં જ્યારે સરદારને માંદગી અનુભવતા હતા, ત્યારે એવું સૂચન કરવામાં આવ્યું હતું કે કોઈકે તેમને સચિવ તરીકે મદદ કરવી જોઈએ.ત્યારે મણીબેને કહ્યું: "જો કોઈને રાખવા હોય તો હું કેમ નહીં?" ૧૯૨૯થી બાપુજીના મૃત્યુ સુધી, જ્યારે પણ શક્ય હોય ત્યારે મેં તેમનો પત્રવ્યવહાર જાળવી રાખ્યો હતો. મણીબેન એક પ્રસંગ જણાવતા કહે છે કે એક વખત ટાઈમ્સ ઓફ ઇન્ડિયાના રાજકીય વિવેચક કે. ગોપાલસ્વામી મુંબઈના મરીન ડ્રાઈવ પરના તેમના ફ્લેટમાં તેમની મુલાકાતે આવ્યા ત્યારે બાપુજીએ સી. રાજગોપાલાચારીએ લખેલ એક પત્ર મંગાવ્યો. તેઓ એ ભૂલી ગયા હતા કે તેમણે પત્ર ફાડી નાખ્યો હતો અને તેમણે તેને કચરાપેટીમાં ફેંકી દીધો હતો. સદભાગ્યે, મેં એ ટુકડાઓ એકઠા કર્યા હતા. તેને પસાર કરતા પહેલા તેમને એક સાથે ગોઠવી ચોંટાડવામાં મને થોડો સમય લાગ્યો. અને આ પત્ર તેમના હાથમાં જ્યારે મે આપ્યો ત્યારે તેઓ એકીટસે મારી સામે જોઇ રહ્યા, જાણે વિચારતા હોય કે આ દીકરી મારુ કેટલું ધ્યાન રાખે છે.

દાંડી કૂચ દરમ્યાન ૧૯૩૦ ના સપ્ટેમ્બર મહિનામાં મણીબેન જેલમાં ગયા અને તેમને પહેલા ખેડા જેલમાં અને ત્યારબાદ સાબરમતી જેલમાં રાખવામાં આવ્યા. સાબરમતીમાં સરદારે મણીબેનને લખેલા પત્રોમાં તેમની હિન્દી અને મરાઠી તાજું કરી લેવાની સલાહ આપી હતી. સાબરમતી સેન્ટ્રલ જેલમાં એક નિયમ હતો કે જે બહેનોને જેલની સજા થઈ હોય તેઓ કાચની બંગડી પહેરી ન શકે. અને હિન્દુ ધર્મ અનુસાર પરણેલી સ્ત્રીઓ માટે હાથમાં બંગડીઓ પહેરાવી એ સૌભાગ્યવંતીનું નિશાન છે અને તેને ઉતારવી તેનો અર્થ એ થાય કે તેનું સૌભાગ્ય સાથે અમંગળ થયું તેમ સૂચવે, આવી એક ધાર્મિક લાગણી હોવાના કારણે જેલમાં પુરાયેલ દરેક પરણીત સ્ત્રીઓએ તેનો સખત વિરોધ કર્યો અને વારંવાર જેલ અધિકારીઓ સાથે ઝઘડા કર્યા, આખરે મણીબેને આ બાબતે જેલ અધિકારી સમક્ષ રજૂઆત કરવા જણાવ્યું ત્યારે હવાલદારે તુમાખી ભરી નજરે જાણે મણીબેનને ડરવતા હોય તેમ ગુસ્સે થઈ જોયું, પરંતુ મણીબેનને તેનો કોઈ ભય નહતો, તેમણે મક્કમતાથી જેલ અધિકારીને જણાવ્યું કે અમારે જેલ બાબતે કોઈ ફરિયાદ નથી કે કોઈ સગવડ નથી જોઈતી, પરંતુ અમારી પરંપરાઓ બાબતે રજૂઆત કરવી છે અને જણાવ્યું કે તમે રોજ ચર્ચમાં જતાં હશો, તમે કરેલ પ્રાર્થનાને વિશ્વાસ સાથે કાયમ કરવા ગાળામાં ક્રોસ પહેર્યો છે, તેવી જ રીતે અમારી બહેનો દેશની આઝાદી ખાતર જેલવાસ ભોગવી રહી છે, અને અમારા ધર્મ અનુસાર પરીણિત સ્ત્રીના હાથમાં કાચની બંગડીઓ અને તેનો રણકાર સ્ત્રીને સૌભાગ્યવંતી છે તેનો વિશ્વાસ અને તેની હિંમત છે, તો આ કાચની બંગડીઓ ઉતારવાનો જે નિયમ છે તે પરત ખેચવામાં આવે. મણીબેનની રજૂઆત જેલ અધિકારીને ગળે ઉતારી અને પરિણામે આ જડ નિયમને નાબૂદ કરવાની પરવાનગી મળી (મણીબેન પટેલ – લે. મેધા ત્રિવેદી). રાજકોટ સત્યાગ્રહ સમયે ઢેબરભાઈની ધરપકડ થયા પછી તરત સરદાર સાહેબે તેમના પુત્રી મણીબેનને રાજકોટ મોકલ્યા. મણીબેને ગામેગામ ફરી લોકજાગૃતિ ટકાવી રાખી. પાંચમી ડીસેમ્બરે તેમની ધરપકડ કસ્તૂરબાની સાથે મણીબેન પણ રાજ્યની જેલમાં પુરાયા.

મણીબેન પટેલે સરદાર સાહેબના અંતિમ સમય સુધી તો સાથ આપ્યો પરંતુ સરદાર સાહેબના સ્વર્ગવાસ બાદ પણ સરદાર સાહેબના પત્રો અને માહિતી જાહેર જનતા સમક્ષ મૂકી. તેમણે પોતાના અંત સામે સુધી સરદાર સાહેબ વિષે લોકોને માહિતગાર કર્યા અને એક સાદગી ભર્યું જીવન જીવ્યા. આજે આપણે જે કાંઈ પણ સરદાર સાહેબ વિષે જાણીએ છે તે મણીબેનને આભારી છે.

---

Subscribe us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---

Tribute to Vallabh Nandini - Maniben Patel - 26-03-2025

આજે મણિબેન પટેલ – વલ્લભ નંદિની ની પુણ્યતિથી તા. ૨૬-૦૩-૨૦૨૫

આખા હિંદુસ્તાનના કેટલાક લોકો આ નામ બોલીને તરત જ કહેતા હતા કે સફેદ વસ્ત્રોમાં સજ્જ હતાં, માથું ઢાંકેલું હતું, અને એ હતા સરદારની પુત્રી – વલ્લભ નંદિની કુ. મણીબેન પટેલ

પરંતુ શું મણિબહેનનો આટલો પરિચય જ પૂરતો હશે? તે કેવી દેખાતી હતી તે જાણવા માટે; તેના કૌટુંબિક ઇતિહાસ અને તેણીનો જન્મ જે યુગમાં થયો હતો તેની વિગતોમાં જવું ખરેખર હિતાવહ છે. સફેદ ખાદીના કાપડની થિગડાવાળી સાડી અને કોણી સુધીની બાય વાળો બ્લાઉઝ કે પોલકું, સાડી થોડી ઊંચી પહેરેલ અને માથે ઓઢેલી હોય, સદાય આ પહેરવેશમાં નજર આવનાર ભારતના નાયબ વડાપ્રધાન અને ગૃહમંત્રીના દીકરી મણીબેન પટેલ - વલ્લભનંદીની એક અલગ દેખાઈ આવતા, સ્વભાવે તેઓ ગરમ મિજાજના અને સદાય સરદાર સાહેબની પાછળ પડછાયો બનીને રહ્યા. મણીબેનનો આટલો જ પરિચય ન હોઈ શકે. તેમના વિષે વિગતવાર સમજીએ તો તેઓનો જન્મ એવા યુગમાં થયો કે તે સમયે પુત્રીનો જન્મ એક અભિશાપ માનવામાં આવતો હતો, અને કદાચ જન્મ પછી તરત દૂધપીતી કરવાનો પણ રિવાજ હશે. આવા સમયમાં મણીબેન પટેલ ૩ એપ્રિલ ૧૯૦૪ ના દિવસે બેરિસ્ટર વલ્લભભાઈ પટેલના ઘરે માતા ઝવેરાબા ની કૂખે જન્મ લીધો. અને ૧૦ નવેમ્બર ૧૯૦૫ના દિવસે મણિબેનના નાના ભાઈ ડાહ્યાભાઈ પટેલનો જન્મ થયો. પાચેક વર્ષના મણીબેન થયા હશે. ઝવેરબાના ચેપગ્રસ્ત અને નબળા શરીરમાં પુત્રના જન્મનો આનંદ અનુભવવા માટે કોઈ જીવનનિર્વાહ નહોતો - કોઈના હૃદયમાં સુખ અથવા દુ:ખની વાર્તાઓ ક્યાં રેડવી? ધોળા દિવસે પણ પરિવારના સભ્યોને ઝવેરબેનના ચહેરાની ઝલક ભાગ્યે જ જોવા મળી હતી. તેમને પેટમાં વારંવાર દુખાવો થતો હતો. ઘરનું કામ, બે શિશુઓ - તે બને ત્યાં સુધી ચલાવતા હતા. પણ દીર્ઘકાલિન રોગને હવે છુપાવી શકાયો નહિ અને પછી વલ્લભભાઈ બધા રિવાજોને બાજુએ મૂકીને પત્નીને મુંબઈ લઈ ગયા. મોટાભાઈ વિઠ્ઠલભાઈ મુંબઈ ખાતે રહેતા હતા. ચર્ચા કર્યા પછી અને તેમની સલાહનો લાભ લીધા પછી, ઝવેરબાને કામા હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા. ૧૯૦૮નું વર્ષ હતું. પત્નીની આટલી તીવ્ર કાળજી લેતો પતિ જાણે દુનિયાની નવમી અજાયબી હોય તેવું લાગતું હતું. અંતે તેમના (મણીબેનના) માતા ઝવેરબાનું અવસાન થયું.

વલ્લભભાઈને તેમનાં પત્નીના અવસાન વિશે એક તાર મોકલવામાં આવ્યો હતો. જ્યારે ટેલિગ્રામ આણંદ ખાતે પહોંચાડવામાં આવ્યો ત્યારે તે સમયે કોર્ટમાં દાવો ચાલી રહ્યો હતો. ટેલિગ્રામ મહત્ત્વનો હતો. તેથી, તે કોર્ટમાં સેવા આપવામાં આવી હતી. વલ્લભભાઈએ માત્ર તેના પર નજર નાખી. કાળા અક્ષરો જાણે કે, જીવનમાં થોડો આનંદ લીધા વિના, તેનો જીવનસાથી આ દુનિયા છોડીને ચાલ્યો ગયો હોવાનો ઘટસ્ફોટ કરી રહ્યા હતા. એક ક્ષણ માટે, પેલા બે દયનીય અનાથ બાળકોના ચહેરા તેની આંખો સામે ફરી વળ્યા, પરંતુ સામેના પાંજરામાં જ આરોપી તેના પર આશાભરી નજર રાખી રહ્યો હતો.  વિદાય થયેલા આત્માની કરુણ પીડા જીવનભર સહન કરવી પડી હતી અને તે બે નિર્દોષ બાળકો માટે જીવન ટકાવી રાખવું પણ ખૂબ જ આવશ્યક હતું; તેમ છતાં, આ ક્ષણે, તેની સામે તાકી રહેલા યુવાનોનો જીવ બચાવવા માટે સ્વસ્થ મનથી દલીલ કરવી અનિવાર્ય હતી. તેણે થોડા સમય માટે પોતાના દુ:ખને બાજુ પર મૂકી દીધું. તેમની પ્રથમ અને મુખ્ય ફરજ: વલ્લભભાઈએ તાર ખિસ્સામાં મૂક્યો - દુ:ખને ગળી ગયા - પોતાની પોતાની ફરજ પૂરી કરી, પછી ભલે તે તેમના બાળપણના મોલાસ, ઘી અને પાણીનું મિશ્રણ ખાવાના અનુભવથી હોય કે વારસામાંથી, મણિબેને જે કંઈ પણ જીવન-સંપત્તિ પ્રાપ્ત કરી હતી તે આ હતી. સાવકી માનો બોજો હું એ બાળકો પર ઢોળી શકું નહિ, જેઓ તેમના બાળપણથી જ અનાથ થઈ ગયાં હતાં, તેથી વલ્લભભાઈએ બીજા લગ્ન નહી કરવાનો નિશ્ચય કર્યો અને તે સહન પણ કર્યો.  તેમણે ક્યારેય પોતાના દુ:ખ અથવા એકલતાને વ્યક્ત કરી ન હતી. તે પોતાની પત્ની કે સંતાનને પોતાનો પ્રેમ અને લાગણીઓ બતાવી શક્યો નહીં. બાળપણથી જ મણિબેનના વ્યક્તિત્વની આસપાસ શણગારની આવી રેખા વણાઈ ગઈ.

પટેલ પરિવાર પૂરતો મોટો હતો, જેમાં માતા, પિતા, ભાઈઓ અને એકમાત્ર બહેન દહીબેનનો સમાવેશ થતો હતો. વલ્લભભાઈએ પોતે આટલા મોટા કુટુંબના વડીલો પ્રત્યે નમ્રતાનું નિરીક્ષણ કર્યું. (તેઓ) તેમની સેવા કરવા બદલ ધન્યતા અનુભવતા હતા. પરિવારના સભ્યો  પણ તેના માટે નરમ ખૂણો ધરાવતા હતા. તેથી, એચએ પત્નીની વિદાય પછી, બાળકોની સંભાળ રાખવી શક્ય હતી, તેમ છતાં વલ્લભભાઈ અને વિઠ્ઠલભાઈ બંને સારી રીતે સમજી ગયા હતા કે શિક્ષણને પણ એટલું જ મહત્વ છે જેટલું   કુટુંબની સૌમ્ય રક્ષણાત્મક સંભાળ છે. તેમને પોતે અભ્યાસ  દરમિયાન અવર્ણનીય મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. વલ્લભભાઈને કાયદાના વધુ અભ્યાસ માટે ઇંગ્લેંડ જવાની ઊંડી આંતરિક ઇચ્છા હતી અને તેમને પણ આવી તક મળે  તેવી શક્યતા હતી.  તેથી, તેમણે મણિબેન અને ડાહ્યાભાઈ બંનેને મુંબઈ ખાતે વિઠ્ઠલભાઈ પાસે મોકલ્યા અને નામાંકિત શાળાઓમાં તેમના શિક્ષણની વ્યવસ્થા કરી અને ૧૯૧૦માં તેઓ ઇંગ્લેન્ડ ગયા. મુંબઈની જીવનશૈલી તદ્દન જુદી હતી. ગામના મોટા કુટુંબના પુરુષ સભ્યો ચર્ચામાં આદર અને શિષ્ટાચાર માનતા હતા, પરંતુ મુંબઈનું વાતાવરણ તદ્દન જુદું જ હતું, જ્યાં પશ્ચિમી પ્રભાવ પ્રવર્તતો હતો. ડાહ્યાભાઈ એક નાના બાળક હતા, મણિબેન પોતે બાળક હોવા છતાં હંમેશાં તેમના માટે મોટી બહેન હતા. તેથી, ડાહ્યાભાઈને બહેન તરફથી બધી હૂંફ મળી.  પિતાજીના  હૃદયમાં (બાળકો માટે) આંતરિક પ્રેમ હતો.

બેરિસ્ટર થયા પછી વલ્લભભાઈએ અમદાવાદ વકીલાત અને રહેવા માટે પસંદ કર્યુ અને બન્ને બાળકો પણ સાથે રહેવા લાગ્યા, વલ્લભભાઈ કામની વ્યસ્તતાના કારણે બહુ ઓછો સમય ઘરમાં ગાળતા, પરંતુ સમયાંતરે પુત્ર ડાહ્યાભાઈ સાથે ગેલ પણ કરી લેતા, પણ મણિબેન એક શબ્દ પણ વલ્લભભાઈ સાથે બોલતા નહી, અને મણીબેનને સરદાર સાહેબ સામે આવતા પણ સંકોચ થતો. જ્યારે સવારે દિવાનખાનામાં સરદાર સાહેબ આંટા મારતા ત્યારે મણીબેન નહાઈ ને પાસેના ખંડના બારણાં પાસે આવતા ત્યારે સરદાર સાહેબ પૂછાતા કેમ છે? અને વળતાં જવાબમાં મણીબેન કહે સારું છે. પિતા પુત્રી વચ્ચે આખા દિવસમાં આટલો જ સંવાદ થતો. પાડોશમાં રહેતા દાદાસાહેબ માવળંકર રહેતા, અને તેમના માતૃશ્રી મણીબહેનની ખૂબ સંભાળ રાખતા. તેમના પત્ની મણિબેનનું દુઃખ સમજીને અવારનવાર તેને તેના ઘરે બોલાવતી હતી. તે  તેની સાથે વાત કરતી અને ક્યારેક તેની સાથે રમતી. મણિબેનમાં  થઈ રહેલું પરિવર્તન  તેના પિતાના ધ્યાનમાં આવ્યું અને તે સમજી ગયા કે પરિવારનો પ્રેમ કેવી રીતે  અનિવાર્ય છે. તે પછી તેણે ઘનિષ્ઠ મિત્રોના પરિવારો સાથે ગાઢ સંપર્કો કેળવવાનો  પ્રયાસ કર્યો. ડો.કાનુગા અને ડો.હરિપ્રસાદ દેસાઈના બે પરિવારો  સાથે ગૃહસંબંધ બાંધવામાં  આવ્યા  હતા, જેમની સાથે મણિબેન પણ ગાઢ રીતે જોડાયેલા હતા. આમાં પરિવારો, તેણીને  તેની ઉંમરના સાથીઓ હતા. મૈત્રીપૂર્ણ સંબંધોનું આવું બંધન છેલ્લે સુધી રહ્યું.

જ્યારે ડાહ્યાભાઈએ ગાંધીજીને કહ્યું કે “મણીબેન મોટા છે અને તેમના લગ્ન પછી હું લગ્ન કરીશ”, ત્યારે મણીબેને ગાંધીજીને કહ્યું કે “મારા લગ્ન માટે ડાહ્યાભાઈ બેસી રહેશે તો એને બેસી જ રહેવું પડશે કારણ કે મારે પરણવું નથી.” મણીબેને તો લગ્ન નહી કરવા વિષે મક્કમતાથી નક્કી કરી લીધું હતું. વર્ષ ૧૯૨૭ પછી સરદાર પટેલ મણિબેનના હાથે કાંતેલા સુતરની ખાદી જ પહેરવાનું પસંદ કરતા. ૧૯૨૮માં બારડોલી સત્યાગ્રહના અંત સુધીમાં જ્યારે સરદારને માંદગી અનુભવતા હતા, ત્યારે એવું સૂચન કરવામાં આવ્યું હતું કે કોઈકે તેમને સચિવ તરીકે મદદ કરવી જોઈએ.ત્યારે મણીબેને કહ્યું: "જો કોઈને રાખવા હોય તો હું કેમ નહીં?" ૧૯૨૯થી બાપુજીના મૃત્યુ સુધી, જ્યારે પણ શક્ય હોય ત્યારે મેં તેમનો પત્રવ્યવહાર જાળવી રાખ્યો હતો. એક વખત ટાઈમ્સ ઓફ ઇન્ડિયાના રાજકીય વિવેચક કે. ગોપાલસ્વામી મુંબઈના મરીન ડ્રાઈવ પરના તેમના ફ્લેટમાં તેમની મુલાકાતે આવ્યા ત્યારે બાપુજીએ સી. રાજગોપાલાચારીએ લખેલ એક પત્ર મંગાવ્યો. તેઓ એ ભૂલી ગયા કે તેમણે પત્ર ફાડી નાખ્યો હતો અને તેમણે તેને કચરાપેટીમાં ફેંકી દીધો હતો. સદભાગ્યે, મેં એ ટુકડાઓ એકઠા કર્યા હતા. તેને પસાર કરતા પહેલા તેમને એક સાથે ગોઠવી ચોંટાડવામાં મને થોડો સમય લાગ્યો. અને આ પત્ર તેમના હાથમાં જ્યારે મે આપ્યો ત્યારે તેઓ એકીટસે મારી સામે જોઇ રહ્યા, જાણે વિચારતા હોય કે આ દીકરી મારુ કેટલું ધ્યાન રાખે છે. 

મણિબહેને ઉત્સાહભેર ઘરનું કામ હાથમાં લીધું.  કોઈ વ્યક્તિ પોતાનો હાથ લગાવે કે તરત જ ''ઈંટ અને પથ્થર"નું ઘર "ઘર"માં ફેરવાઈ જાય છે- આ અનોખા અને અસાધારણ અનુભવે માનસિક અને શારીરિક બીમારીને દૂર કરવામાં મદદ કરી હતી. છેલ્લે સુધી મણિબેને માવલંકરની પત્ની તેમજ સમગ્ર પરિવાર પ્રત્યે અનહદ પ્રેમ અને આદર જાળવ્યો  હતો.

મણીબેન પટેલે સરદાર સાહેબના અંતિમ સમય સુધી તો સાથ આપ્યો પરંતુ સરદાર સાહેબના સ્વર્ગવાસ બાદ પણ સરદાર સાહેબના પત્રો અને માહિતી જાહેર જનતા સમક્ષ મૂકી. તેમણે પોતાના અંત સામે સુધી સરદાર સાહેબ વિષે લોકોને માહિતગાર કર્યા અને એક સાદગી ભર્યું જીવન જીવ્યા. આજે આપણે જે કાંઈ પણ સરદાર સાહેબ વિષે જાણીએ છે તે મણીબેનને આભારી છે.

---

Subscribe us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---

Sardar Saheb was arrested for the first time at Ras - 07-03-1930

Sardar Saheb was arrested for the first time at Ras - 07-03-1930

૦૭-૦૩-૧૯૩૦ સરદાર સાહેબની પહેલી ધરપકડ

– દાંડીકૂચની ગુજરાતમાં સૌ પ્રથમ ધરપકડ

વર્ષ ૧૯૩૦ની શરૂઆતમાં લાહોર અધિવેશનમાં મહાસભાએ સંપૂર્ણ સ્વરાજની માંગ કરી અને ૨૬મી જાન્યુઆરી ૧૯૩૦ના દિવસે પૂર્ણ સ્વરાજ દિન તરીકે દેશભરમાં ઉજવ્યો, અંગ્રેજોને પ્રજાશક્તિનું ભાન થાય તે ધ્યાને રાખી દાંડીકૂચની યોજના બની.

દાંડીકૂચ શરૂ થાય તે પહેલા સરદાર પટેલ ખેડા જિલ્લાની એકવાર મુલાકાત કરે તો લોકજાગૃતિ અને ઉત્સાહ વધે તેમ વિચારી જિલ્લાના કાર્યકરોએ સરદારને ખેડા જિલ્લામાં નોંતર્યા. ૭મી માર્ચે સરદાર આણંદ આવી બોરસદ આવે અને સાંજે મહી કાંઠે કંકાપુરા ગામમાં સભા સંબોધે તેવું આયોજન કરવામાં આવ્યુ. આણંદ ઉતારી મોહનલાલ પંડયા, ફૂલચંદભાઈ શાહ, ગોકલદાસ બાપુ, રાવજીભાઈ મણિભાઈ પટેલ, અને દરબાર ગોપાલદાસ સાથે બોરસદ થઈ આશરે સાડા દસ વાગ્યે રાસ પહોંચ્યા. બપોરનું ભોજન બોરસદને બદલે રાસ ગામે ગોઠવાયું અને તેમનો ઉતારો ગામના મંદિરે રાખેલ હતો અને ગામના લોકોએ સરદારને વિનંતી કરી કે “અમે સભાની વ્યવસ્થા રાખી છે આપ કઈક કહો.” ગામના લોકોને સાચે જ ભાષણમાં રસ છે કે નહી તે ચકાસવા તેમણે ગામના લોકોને પૂછ્યું કે “આગામી સત્યાગ્રહની લડતમાં રાસ કેટલા સૈનિકો આપશે?” 

આશાભાઈ એ કહ્યું “બસો”, એટલે સરદારે પૂછ્યું, “બહેનો પણ ભાગ લેશે ને?”

ગામના લોકોનો હકારાત્મક જવાબ મળતા સરદારે સભા ભરવાની પરવાનગી આપી. ગામમાં સાદ પાડીને સભાની જાહેરાત કરવામાં આવી, પણ પોલીસને આ સભાની જાણ થયા વગર રહે જ નહી, પોલીસ સુપ્રિટેન્ડેન્ટે કંકાપુરાથી સરદારની ધરપકડ કરવાની તૈયારી કરેલ હતી અને કાયદેસર હુકમ માટે બોરસદના પ્રથમ વર્ગના મેજિસ્ટ્રેટ પણ કંકાપુરા પહોંચ્યા હતા, પરંતુ કંકાપુરાને બદલે રાસમાં સભા ગોઠવાતા બધો જ સરકારી બંદોબસ્ત રાસ ગામે પહોંચ્યો. ગામની ભાગોળે વડ નીચે સભા માટે મોટી સંખ્યામાં લોકો શાંતિપૂર્વક જોડાયા, જેવા સરદાર સભામાં પધાર્યા તે સમયે ભારતમાતા, ગાંધીજી અને સરદાર પટેલના જયઘોષના પોકાર પડ્યા. એટલામાં જ મેજીસ્ટ્રેટે ધ્રૂજતા સરદાર પાસે ગયા અને જણાવ્યું કે “રાસ અને તેની આસપાસના પાંચ માઈલના વિસ્તારમાં ભાષણ, સૂત્રો કે સુલેહશાંતિનો ભંગ થાય” તેવા કૃત્યની મનાઈ ફરમાવતી નોટીસ આપી.

સરદારે ગામના લોકોને મનાઈ હુકમની વાત કરી અને જણાવ્યું કે “ મારા ભાષણથી શાંતિનો ભંગ થવાનો સરકારને દર છે, પણ મને પૂછે તો હું જરૂર ખાતરી આપું કે તેમ નહી થાય. સરકારે પૂછવાને બદલે મનાઈ ફરમાવી છે, હું તો ભાષણ કરવાનો જ છું. મને પકડે તો તમે શાંતિ રાખજો. જરાય ગરબડ ના કરશો, બધા જ તમારી જગ્યાએ શાંતિ પૂર્વક બરાબર બેસી રહેજો. બાકી ભગવાન રસ્તો સુઝાડશે. ત્યાર બાદ સરદારે ભાષણ શરૂ કરતાં કહ્યું “ભાઈઓ અને બહેનો” આટલું સંબોધન કર્યું ત્યાં મેજીસ્ટ્રેટે કહ્યું, “નોટિસના ભંગ બદલ મારે આપની ધરપકડ કરવી પડશે.” અને તરત જ પોલીસ સુપરિન્ટેન્ડન્ટ બિલીમોરીઆ નજીક આવી ધરપકડ કરતાં બોલ્યા “ સાહેબ પેલી મોટરમાં પધારો.” સરદારે બધાને નમન કરી હસ્તે મોંએ મોટરમાં બેઠા કે તરત જ લોકોએ સરદાર અને મહાત્મા ગાંધીજીની જય જયકાર કરી વાતાવરણ ગજવી મૂક્યું. અત્રે નોંધનીય છે કે જે વડ નીચે સરદાર ભાષણ આપવા આવ્યા હતા અને તેમની ધરપકડ થઈ તે આજે પણ રાસ ગામે હયાત છે અને સરદાર વડ કે વલ્લભ વડ તરીકે ઓળખાય છે.

ગાંધીજીની ધરપકડ ન કરવા પાછળ શ્રી વિઠ્ઠલભાઈ પટેલનું દિમાગ કામ કરતું હતું. વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ અને વાઈસરોય લોર્ડ ઈરવિન ખુબ સારા મિત્રો હતા અને વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ તે સમયની વડી ધારાસભાના પ્રમુખ પણ હતા અને વાઈસરોય વિઠ્ઠલભાઈ પર વિશ્વાસ કરતા હતાં એથી જ વિઠ્ઠલભાઈ એ વાઈસરોયને સલાહ આપી કે, ડોસો આ ઉંમરે દાંડી સુધી ચાલતા જવાનો પરિશ્રમ ઉઠાવી, ત્યાં પહોંચી શકશે કે કેમ તે જ શંકા ભરેલું છે; તો તમારી ધરપકડ કરીને શા માટે કાળી ટીલી લેવી છે? આ સલાહના કારણે જ ગાંધીજીની ધરપકડ ન થઈ હોવાની ચર્ચા તે સમયે હતી. 

ચૌરીચૌરા પછી લોર્ડ બર્કનહેડએ પાર્લામેન્ટમાં અભિમાનથી કહ્યું હતું કે “ગાંધીજીને પકડ્યા છતાં હિન્દુસ્તાનમાં એક કૂતરૂ પણ ભસ્યું નથી; અને અમારો કારવાં સુખેથી આગળ વધી રહ્યો છે.” આનો જડબાતોડ જવાબ આપવાનો વિચાર સરદારના મનમાં ઘોળાયાં કરતો હતો, ગાંધીજીની ધરપકડ થતાં જ આખા દેશમાં સત્યાગ્રહની પાવક જ્વાળા ભભૂકી ઊઠે, અને બધી જ જેલો ઊભરાઈ જાય, એવી પરિસ્થિતિ સર્જાવાની સરદારની તમન્ના હતી, જે તેમના ભરૂચમાં આપેલ ભાષણમાં જણાઈ આવે છે.

Tribute to the National Hero of India Sardar Patel by His Excellency Chakraborty Shri Rajagopalachari - Governor General of India

Tribute to the National Hero of India Sardar Patel by His Excellency Chakraborty Shri Rajagopalachari - Governor General of India

भारत के राष्ट्र नायक सरदार पटेल को हिज एक्सीलेंसी चक्रवर्ति श्री राजगोपालाचारी - गवर्नर जनरल भारतवर्ष कि श्रध्धांजलि

तीस साल पहले मेरी ज़िंदगि में वह कभि न भूलने योग्य महत्व का दिन था, जब मद्रास में गांधीजीने मुझसे बातें करते हुये सरदार वल्लभभाई का नाम लिया, और उनसे मिलकर परिचय प्राप्त करने के लिये कहा। तब से इन तमाम वर्षों में हम लोगों ने साथ काम किया है और मैं कह सकता हूँ की मैं उन्हें जानता हूँ। जो आदमी ऐसा सोचते हैं की सरदार वल्लभभाई पटेल एक कठोर व्यक्ति हैं, वे पूरी तरह से गलतफहमी में है। इसके विरुद्ध, यह असंगत न होगा यदि कोई यह कह दे की उनकी प्रकृति एक प्यारी और ईर्षालु स्त्री की भांति है। उनका प्रेम सच्चा है और उनके शांत और रूखे स्वरूप के पीछे उनमें बड़ी भावुक और उत्तरदायित्वपूर्ण आत्मा एवं कार्यशील सजाग-शक्ति विद्यमान है। वे शासक अवश्य है, लेकिन एक माता की भांति निरंकुश की भांति नहीं। दुनिया में उनके लिये सुख बहुत काम है, लेकिन वे अपने विषय में कुछ नहीं सोचते। वे अन्याय सहन नहीं कर सकते। इसी कारण वे लोग उन्हें कठोर समाज बैठते है, जो अन्याय करना चाहते है। लेकिन यह क्रोध नहीं है। यह उनकी विरोध करने की शक्ति में विश्वास है। वह एक भी मंत्र कहते अथवा प्रार्थना करते हुये नहीं मिल सकते, लेकिन मैं जानता हूँ की वे बड़े धार्मिक पुरुष है; विशेषकर वे बातें करने वाले धार्मिक व्यक्तियों की अपेक्षा बहुत अधिक धार्मिक है।

चक्रवर्ती राजगोपालाचारी 

---

Subscribe us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---

Tribute to Sardar Patel - 15-12-2024 - સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલનો દેહાંત

સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલનો દેહાંત

૧૫ ડિસેમ્બર ૧૯૫૦ના દિવસે મુંબઈમાં ભારતના નરશાર્દૂલ સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલનું અવસાન ૭૫ વર્ષની ઉંમરે થયું. સરદારના અવસાનના સમાચારે ચોગરદમ જાણે વીજળી પડી હોય તેવું વાતાવરણ થયું હતું. અમદાવાદમાં એ દિવસે લોકોના ટોળેટોળાં કોંગ્રેસ હાઉસ પર સરદાર સાહેબના અવસાનના સમાચારો મેળવવા માટે ઉમટ્યા.

બપોરના સમયે મુંબઈમાં સરદારશ્રીના નિવાસસ્થાનેથી એમની વિરાટ સ્મશાનયાત્રા નીકળી. નજરે જોનારાઓએ તો એમમ કહ્યું કે મુંબઈમાં આવી સ્મશાનયાત્રા સ્વ. લોકમાન્ય ટિળકની નીકળી હતી. ભારતના આ સિંહપુરુષને શોકાનજળી આપવા વડાપ્રધાન નેહરુ, ડો. રાજેન્દ્રપ્રસાદ, અને કોંગ્રેસના વરિષ્ટ નેતાઓ ચાર્ટર્ડ વિમાનમાં મુંબઈ પહોંચ્યા હતા. સરદારશ્રીની સ્મશાનયાત્રા દરમ્યાન સરદારશ્રીની પુત્રી કુ. મણીબેન પટેલને પોતાની સમીપ લઈ આશ્વાસન આપતા શ્રી નહેરુ, અને ત્યારબાદ વડાપ્રધાનશ્રી એ સરદારશ્રીના પાર્થિવ શરીર પર પુષ્પગુચ્છ પધરાવી દૂર ખસ્યા ત્યાંતો તેમના આસું સારી પડ્યા. શ્રી મોરારજી દેસાઈ એ સમયે મુંબઈ રાજ્યના પંત પ્રધાન હતા અને તેમની રાહબરી હેઠળ લશ્કરી ગાડીમાં, સૌ કોઈ સરદારશ્રીના દર્શન કરી શકે તે રીતે તેમના પાર્થિવ દેહને પધારાવવામાં આવ્યો.

માઉન્ટબેટન સરદાર સાહેબની શક્તિના પ્રશંસક હતા, ગાંધીજી સમક્ષ માઉન્ટબેટને સરદારશ્રીની વહીવટી ક્ષમતા વિષે પોતાનો અભિપ્રાય વ્યક્ત કહેલ કે આઝાદ ભારતને સરદાર સિવાય કોઈ સ્થિર કરી શકે તેમ નથી. દેશી રાજ્યોનું ભારત સંઘમાં જે વિલીનીકરણ થયું એ માટે પણ તેમણે સરદારશ્રીની શક્તિઓને ખુલ્લી રીતે બિરદાવી હતી.

સરદારશ્રીના અંતિમ દિવસો દરમ્યાનના એક પ્રસંગ વિષે એન. વી. ગાડગીલે તેમના પુસ્તક ગવર્ન્મેંટ ઈનસાઈડમાં નોંધ્યુ છે કે એક સમય હતો કે જ્યારે લોકો મુક્તપણે કહેતા હતા કે કેબિનેટ બે જુથો વચ્ચે વિભાજિત થયેલ છે, એક જુથ વલ્લભભાઈની આગેવાની હેઠળ અને બીજુ જુથ નહેરૂની આગેવાની હેઠળ, પરંતુ હકીકતમાં આવા કોઈ જુથો નહોતા. ૧૧ ડિસેમ્બર ૧૯૫૦ના રોજ સરદાર સાહેબના સચિવ શંકર નો ફોન એન. વી. ગાડગીલ પર આવ્યો અને જણાવ્યું કે સરદાર સાહેબ તેમને મળવા માંગે છે. આથી ૧૨ ડિસેમ્બર ૧૯૫૦ના રોજ એન. વી. ગાડગીલ સરદાર સાહેબને મળ્યા હતા. મુલાકાત દરમ્યાન સરદાર સાહેબે ગાડગીલને જણાવ્યું કે “હવે હું જઊ છું.” તેમણે હળવી મુસ્કાન સાથે કહ્યું કે “હવે હું વધારે નહી જીવી શકું. તમે મને એક વચન આપો કે હું જે કહીશ તેનું તમે પાલન કરશો.” ગાડગીલે જણાવ્યું કે “પહેલાં મને કહો તો ખરા કે વાત શું છે.” પરંતુ સરદાર સાહેબ મારી સામે જોઈ ને જાણે વિચારતા હોય કે જાણે હું તેમને વચન નહી આપુ આથી તેમણે વચન માટે સતત આગ્રહ રાખ્યો. તેમના દિકરા ડાહ્યાભાઈ આ બધુ દરવાજે ઊભા રહી સાંભળતા હતા. જેવું મે સરદાર સાહેબને વચન આપી તેમની વાત માનવાની હામી ભરી કે તરત તેમણે મારો હાથ તેમના હાથમાં લઈ કહ્યું કે “તમારે નહેરૂ સાથે ગમે તેટલા મતભેદ હોય પરંતુ તમે તેમને છોડશો નહી.” મે તેમને ફરીવાર હા કહ્યુ અને સરદાર સાહેબની જાણે અંતિમ ઈચ્છા હોય તેમ તેઓને જાણે રાહત થઈ તેમ લાગ્યું. અને આખરે ૧૫ ડિસેમ્બર ૧૯૫૦ના રોજ તેઓએ આ દુનિયાને અંતિમ વિદાય આપી. તેમના મૃત્યુ બાદ મને જાણવા મળ્યું કે સરદાર પટેલે જગજીવન રામ, મુંશી,અને બલદેવ સિંહને જણાવ્યું હતુ કે તમે ગાડગીલની સલાહ મુજબ અનુસરજો. આમ આ પ્રસંગથી સમજાય કે સરદારને ગાડગીલ પર કેટલો વિશ્વાસ હશે કે તેમને વચન બધ્ધ કરતાં પહેલાં જગજીવન રામ, મુંશી,અને બલદેવ સિંહને જણાવેલ કે તેમના બાદ તેઓ ગાડગીળની સલાહ માનજો.

મહારાષ્ટ્રની ફડનવીસ સરકારે આશરે વર્ષ ૨૦૧૫ દરમ્યાન સદા આદરણીય ડો. બાબા સાહેબની શિક્ષા ભૂમિ ઉત્તરી લંડનનું ઘર કે જ્યા સદા આદરણીય ડો. બાબા સાહેબ લંડન સ્કૂલ ઓફ ઈકોનિમિક્સમાં ઉચ્ચ અભ્યાસાર્થે રહ્યા તે ઘર જે ૧૦, કિંગ હેનરી રોડ પર આવેલ છે તે લગભગ રૂ. ૪૦ કરોડમાં ખરીદી લેવામાં આવ્યું. આ સાચે જ હ્રદયપુર્વક સર્વ સ્વીકૃત અને યોગ્ય કાર્ય કે જે આનંદની અનુભુતિ કરાવે તેવું છે. આ એક અદ્ભુત સ્મરણાંજલી કહી શકાય અને આ કાર્ય વર્ષો પહેલાં થવું જોઈએ જે હવે થયું.

ગુજરાત સરકાર પણ સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલનું લંડન સ્થિત ૨૩, અલ્ડ્રિજ રોડ, વિલા લાડબ્રોક ગ્રોવ, લંડન ઘર ગુજરાત સરકાર બ્રિટિશ સરકાર પાસેથી ખરીદે, તેમ થાય તો રાષ્ટ્ર હિતમાં કાર્યો કરેલ આ મહાન વિભુતિને એક સ્મરણાંજલી અર્પણ કરી શકાય.

---

Subscribe us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---

08 DO YOU KNOW ABOUT VITHALPURA - શું તમે જાણો છો મહેમદાવાદ પાસે આવેલ દંતવા ગામનું નામ વિઠ્ઠલપુરા કેમ પડ્યું?

શું તમે જાણો છો મહેમદાવાદ પાસે આવેલ દંતવા ગામનું નામ વિઠ્ઠલપુરા કેમ પડ્યું?

૨૫ જુલાઈ ૧૯૨૭ થી ૨૯ જુલાઈ ૧૯૨૭ ચાર દિવસમાં વરસાદે આશરે ૧૦૦૦૦ ચોરસ માઈલમાં ૪૦૦૦ ગામોમાં જળબંબાકાર મહાવિનાશ વેરેલો અને આ જોઈ વિઠ્ઠલભાઈ ખૂબજ દુ:ખી થયા હતા. ૧૮ ઓગષ્ટ ૧૯૨૭ના દિવસે વડી ધારાસભા ની બેઠક હોવાના કારણે મને-કમને વિઠ્ઠલભાઈ પટેલે સિમલા તો જવું પડ્યું પરંતુ દિલ દિમાગ તો રેલ સંકટ અને રેલ પીડિતોના કારણે દુ:ખી હતું. તેમણે ગાંધીજી અને વલ્લભભાઈ પટેલની પરવાનગી લઈ રેલપીડિતોના લાભાર્થે ફંડ શરૂ કર્યું અને તેમાં પોતાના જ રૂ. ૧૦૦૦૦/- આપ્યા અને વાઈસરોયે પણ રૂ. ૫૦૦/- નો ફાળો નોંધાવ્યો. આ ફાળાનો આંક એક લાખ વટાવી ગયો. નાભાના નરેશ રૂ. ૫૦૦૦૦/- આપવા તૈયાર થયા હતા પરંતુ તેમની શરત હતી કે વડી ધારાસભામાં કેટલાક પ્રશ્નો પૂછવાની છૂટ મળે. આ દરખાસ્ત વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ સ્પીકર તરીકે સ્વીકારી ના શક્યા. અને બેધડક નાભા નરેશની દરખાસ્ત ફગાવી દીધી. વિઠ્ઠલભાઈ ના પ્રયાસોને કારણે મુંબઈ સરકારે રૂ. દોઢ કરોડ ઉપરાંતની રકમની ગ્રાન્ટની સાથે અન્ય મદદ પણ પહોંચાડી.

૨૦ સપ્ટેમ્બરે ધારાસભા પૂર્ણ થઈ અને પોતાનું કામ સમેટી ૨૭ સપ્ટેમ્બરે તેઓ નડીઆદ પહોંચ્યા અને નડિયાદ વડુમથક બનાવી રાહત કાર્યોમાં જોડાયા. સરકારી રાહત કાર્યો મિ. ગેરેટના હસ્તક હતી અને પ્રજાકીય રાહત કાર્યો વલ્લભભાઈ કરતાં હોવાથી બંને સંગઠનોનો સમન્વય કરી સરસ પરિણામ લાવવા માટે તેમણે નવા બાંધકામ કરવાનું શરૂ કર્યું. ૨૬ નવેમ્બરે આદર્શ ગામની રચના કરી, મહેમદાવાદ તાલુકામાં આવેલ દંતવા ગામ પૂરે પૂરું ખતમ થઈ ગયું હતું તેનું કોઈ નિશાન નહોતું રહ્યું તે ગામનું નવસર્જન વિઠ્ઠલભાઈ પટેલે કર્યું અને ગામના લોકો અને કાર્યકરોએ આ ગામનું નામ વિઠ્ઠલ પૂરા રાખ્યું. 

---

Subscribe us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---

Today That Day - 19-06-2024 HAPPY BIRTHDAY વલ્લભવિદ્યાનગરના આદ્યસ્થાપક – શ્રી ભીખાભાઈ પટેલ (ભીખાભાઈ સાહેબ)

વલ્લભવિદ્યાનગરના આદ્યસ્થાપક – શ્રી ભીખાભાઈ પટેલ (ભીખાભાઈ સાહેબ)

ચરોતરની પાવન ભૂમિ પર શ્રી વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ, શ્રી સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ, શ્રી દરબાર ગોપાળદાસ, કુ મણીબેન પટેલ, ગં. સ્વ. કમલાબેન પટેલ, શ્રી એચ એમ પટેલ, શ્રી ભાઈકાકા, જેવા અનેક દેશના મહાન સપૂતોએ જન્મ લીધો છે. એવા જ એક મહાન સપૂતની આજે એટલે કે ૧૯-૦૬-૨૦૨૪ ના રોજ ૧૨૧મી જન્મતિથી છે. જ્યારે સરદાર વલ્લભભાઈ વિદ્યાપીઠની સ્થાપના થઈ તે પહેલાં ચાર દશકાથી ભીખાભાઈ સાહેબના મનમાં યુનિવર્સિટી ની બનાવવાનો વિચાર હતો. 

ભીખાભાઈના પિતા કુબેરભાઈ પટેલ બોરસદ તાલુકાના ગંભીરા ગામે થયો, અને ભીખાભાઈ પટેલનો જન્મ ૧૯ જૂન ૧૮૯૦ના દિવસે કરમસદ ગામે થયો, બાળપણમાં તેઓ કરમસદ અને ગંભીરા વચ્ચે અવાર નવાર રહેતા. કરમસદની ગામઠી શાળામાં ૧૯૦૩ સુધી ભણ્યા, ત્યાં કરુણાશંકર ભટ્ટ નામના શિક્ષક તેમનો આદર્શ બન્યા, ભીખાભાઈ પટેલ આણંદ ચરોતર એજ્યુકેશન સોસાયટીમાં શિક્ષક તરીકે ફરજ બજાવતા તે સમયે તેમના જીવનનો યાદગાર પ્રસંગ : આણંદ ચરોતર એજ્યુકેશન સોસાયટીના મકાનો બંધાયા ન હતા. મોતીભાઈ સાહેબ સાથે ભીખાભાઈ ચરોતર એજ્યુકેશન સોસાયટીના આરંભી જ સંકળાયેલા હતા.  ડિસેમ્બર ૧૯૧૪ માં જ્યારે આ સોસાયટીની સ્થાપના થઈ તે સમયે જ ભીખાભાઈ એ જાતે સ્વયંસેવક થવા ઈચ્છા વ્યક્ત કરેલ, પણ તે વાત આગળ વધી નહોતી. દરબાર ગોપાલદાસ આ સોસાયટી વસોમાં સ્થપાય તો તેઓ જમીન અને મકાન આપવા તૈયાર હતા. અને બીજી દરખાસ્તમાં પેટલાદમાં બોર્ડિંગનું મોટું મકાન હતું એટલે પેટલાદમાં આ પ્રવૃત્તિ ચાલે છે આથી સોસાયટીનું મથક ત્યાં બને તેવા પ્રયાસો ચાલતા હતા. પરંતુ અંબાલાલ અને ભીખાભાઈએ મોતીભાઈ અમીનને ભારપૂર્વક કહ્યું કે ચરોતર એજ્યુકેશન સોસાયટી નું મુખ્ય મથક તો આણંદ જ હોવું જોઈએ, આખરે લાંબી ચર્ચા બાદ મોતીભાઈ અમીને પોતાની પસંદગીનો કળશ આણંદ પર ઢોળ્યો, અને કહ્યું કે ચાલીસ હજાર રૂપિયાનું વચન મળ્યું તો છે, આથી રકમ પૂરેપૂરી મલ્યા પછીજ બાંધકામ શરૂ કરીશું. આ સમયે ભીખાભાઈ સાહેબ ચરોતર એજ્યુકેશન સોસાયટીની ન્યુ ઇંગ્લિશ સ્કૂલના આચાર્ય હતા, આણંદની મદદની રકમ પૂરી થશે એ આશા એ શાળાના પાયા ખોદાઈ ગયા. પાયા ખોદાયા પરંતુ ખૂટતા પૈસા ન આવે ત્યાં સુધી મકાનો ના બંધાય, મોતીભાઈ અમીનના નિર્ણયથી સોસાયટીના મંત્રી અંબાલાલભાઈ ખુબજ હતાશ થયા પરંતુ ભીખાભાઈ પટેલે તેમણે ધરપત આપતા કહ્યું “મકાનો તો બંધાશે જ નિરાશ થયે ન ચાલે, વિદ્યાર્થીઓની સારું શિક્ષણ આપવા માટે, સારી વ્યવસ્થા હોવી જરૂરી છે. તમે આ કામ મારા પર છોડી દો, અને ચિંતા ના કરો” અને ભીખાભાઈ એ શાળાનું ચણતર શરૂ કરાવ્યું અને મોતીભાઈ અમીનને વડોદરા પત્ર લખી જણાવ્યું કે “આણંદ ગામની ખૂટતી રકમની જવાબદારી અમે સ્વયં સેવકોએ સ્વીકારી છે. ગામ એ પૈસા આપશે તેવી શ્રધ્ધા છે તેમ છતાંય સંજોગોવશાત એમ નહીં થાય તો અમે એ રકમની વ્યવસ્થા બીજેથી કરી લઈશું. અને મકાનો બાંધવાનું શરૂ કરી દીધું છે.” આમ મોતીભાઈ અમીનનું વડીલપણું ન ઘવાય તે રીતે વચલો રસ્તો કાઢી કુનેહથી અમલ કરાવ્યો. મોતીભાઈ સાહેબની પણ હા આવી અને ખુશી પણ વ્યક્ત કરી. આમ ચરોતર એજ્યુકેશન સોસાયટીની શાળાઓના બાંધકામ શરૂ કરાવ્યા.વલ્લભ વિદ્યાનગરના સ્થળ પસંદગી સમયે અને વલ્લભ વિદ્યાનગરની સ્થાપના સમયે કરમસદના લોકોને ભીખાભાઈ સાહેબે વાતવાતમાં કહ્યું કે કરમસદના લોકોને તક ઝડપતા આવડતું નથી, જ્યારે રાષ્ટ્ર ઘડતર માટે સરદાર પટેલના સ્વપ્નની શૈક્ષણિક નગરીની સ્થાપનાની વાત ચાલતી હોય ત્યાં તમે બધા કેમ ઊંઘો છો તે સમજાતું નથી. આટલી ટકોર ગામના કાર્યકરો માટે પૂરતી હતી. અને કરમસદના લોકોએ પોતાના ભવિષ્યનો વિચાર કર્યા વગર પોતાની મહામૂલી જમીનો વલ્લભ વિદ્યાનગરની સ્થાપના માટે અર્પણ કરી. અને આ વાત જ્યારે સરદાર પટેલને ભાઈકાકા, ભીખાભાઈ પટેલે જણાવી ત્યારે સરદાર પટેલે કહ્યું “કરમસદ દેશનું કેન્દ્ર બનશે.” આ વાતની નોંધ ઇન્દુલાલ યાજ્ઞિકે પોતાના ગ્રામ સ્વરાજ માં પણ કરી.

શ્રી ભીખભાઈ પટેલ લિખિત કવિતા સાથે તેમણે અંજલિ.

ધન્ય પ્રભુ! ધન્ય પ્રભુ! ધન્ય તને ધન્ય,

અનેક આશ પૂરી કરી! ધન્ય તને ધન્ય,

        જુગાર રમાડી, જાદુ કરી,

        જીવન પલટયું ધન્ય;

        અભાવ લક્ષ્મીકીર્તિનો કરી,

        સેવા પ્રેરી ધન્ય.        ધન્ય..

        અનેક સંકટો નિવારી,

કાર્ય કર્યું, ધન્ય;

        અજ્ઞાનથી જે દૂ:ખ માણ્યું,

શ્રેય કર્યું ધન્ય!         ધન્ય..

મમતા છોડાવી કાર્યમાં તે,

શાંતિ સ્થાપી ધન્ય;

માંગ્યુંય નહીં તે ખડું કર્યું,

કૃપાનિધાન ધન્ય!      ધન્ય..

સુકાન સોંપ્યું હાથ તારે,

દૂ:ખભંજન ધન્ય;

નાવ ઉતરે તું પાર મારુ;

ધન્ય તને ધન્ય!        ધન્ય..

વલ્લભ વિદ્યાનગરની સ્થાપના બાદ તેના સ્થાપક સભ્યોને એક એક જમીનના પ્લોટ ફળવાયા પરંતુ આ પ્લોટ લેવાનો ઇનકાર કરનાર એવા ભેખધારી એટલે શ્રી ભીખભાઈ સાહેબ.(ઉલ્લેખનીય કે આ પ્લોટની આશરે કિમત ૨-૩ કરોડ હશે)

શ્રી ભીખાભાઈ પટેલની વાતો તો ખૂબ જ છે તે સમયાંતરે કરતાં રહીશું.

રશેષ પટેલ – કરમસદ

---

Subscribe us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---

Today That Day - 26-03-1990 Tribute to Maniben Patel - કુમારી મણીબેન પટેલ - વલ્લભનંદિનીને શ્રધ્ધાંજલિ

કુમારી મણીબેન પટેલ - વલ્લભનંદિની

આજે મણીબેનની પુણ્યતિથી તા. ૨૬-૦૩-૨૦૨૪ ના દિવસે સફેદ ખાદીના કાપડની થિગડાવાળી સાડી અને કોણી સુધીની બાય વાળો બ્લાઉઝ કે પોલકું, સાડી થોડી ઊંચી પહેરેલ અને માથે ઓઢેલી હોય, સદાય આ પહેરવેશમાં નજર આવનાર ભારતના નાયબ વડાપ્રધાન અને ગૃહમંત્રીના દીકરી મણીબેન પટેલ વલ્લભનંદીની એક અલગ દેખાઈ આવતા, સ્વભાવે તેઓ ગરમ મિજાજના અને સદાય સરદાર સાહેબની પાછળ પડછાયો બનીને રહ્યા. મણીબેનનો આટલો જ પરિચય ન હોઈ શકે. તેમના વિષે વિગતવાર સમજીએ તો તેઓનો જન્મ એવા યુગમાં થયો કે તે સમયે પુત્રીનો જન્મ એક અભિશાપ માનવામાં આવતો હતો, અને કદાચ જન્મ પછી તરત દૂધપીતી કરવાનો પણ રિવાજ હશે. આવા સમયમાં મણીબેન પટેલ ૩ એપ્રિલ ૧૯૦૪ ના દિવસે બેરિસ્ટર વલ્લભભાઈ પટેલના ઘરે માતા ઝવેરાબા ની કૂખે જન્મ લીધો. અને ૧૦ નવેમ્બર ૧૯૦૫ના દિવસે મણિબેનના નાના ભાઈ ડાહ્યાભાઈ પટેલનો જન્મ થયો. પાચેક વર્ષના મણીબેન થયા હશે ને તેમના માતા ઝવેરબાનું અવસાન થયું. અને બન્ને નાના બાળકોની જવાબદારી બેરિસ્ટર વલ્લભભાઈ પટેલના શિરે આવી. અને વલ્લભભાઈ પટેલે બીજા લગ્ન કર્યા નહી, બન્ને નાના બાળકો મનોમન સમજી ગયા હતા કે હવે દુનિયામાં માતા રહ્યા નથી. બેરિસ્ટર વલ્લભભાઈ એ બન્ને બાળકો માતાની હુંફ આપી અને પિતાની ફરજ બન્ને નિભાવી. વલ્લભભાઈ જ્યારે બેરિસ્ટર થવા માટે વિલાયત ગયા ત્યારે તેમણે નક્કી કરી રાખ્યું હતુ કે મણિબેન કે ડાહ્યાભાઈ બન્ને બાળકો સહેજ મોટા થાય એટલે વિલાયતમાં રાખી ત્યાંની જ કેળવણી આપવી, અને તેની પુર્વતૈયારીના ભાગરુપે મુંબઈની સેંટ મેરિઝ સ્કૂલના એક મિસ વિલ્સનને ત્યા છાત્ર તરીકે રાખ્યા જેના કારણે બન્ને બાળકો સીધી વાતચીત પધ્ધતિ દ્વારા અંગ્રેજી શીખી શકે. મણિબેનના શબ્દોમાં કહીએ તો : અમારા બુટ, મોજાં, હેટ તથા બીજા કપડા વાઈટવે તથા એવાંસ ફ્રેઝરને ત્યાંથી ખરીદવામા આવતા હતાં. વલ્લભભાઈ પટેલે બન્નેના ભણતર અને ઘડતરમાં કોઈ કચાશ રાખી નહોતી, અને જ્યારે વલ્લભભાઈ બેરિસ્ટર થવા વિલાયત ગયા ત્યારે બન્ને બાળકોની જવાબદારી વિઠ્ઠલભાઈ પટેલે મુંબઈમાં લીધી અને બન્ને બાળકોના ઘડતરમાં પિતા જેવોજ ભાગ ભજવ્યો.

બેરિસ્ટર થયા પછી વલ્લભભાઈએ અમદાવાદ વકીલાત અને રહેવા માટે પસંદ કર્યુ અને બન્ને બાળકો પણ સાથે રહેવા લાગ્યા, વલ્લભભાઈ કામની વ્યસ્તતાના કારણે બહુ ઓછો સમય ઘરમાં ગાળતા, પરંતુ સમયાંતરે પુત્ર ડાહ્યાભાઈ સાથે ગેલ પણ કરી લેતા, પણ મણિબેન એક શબ્દ પણ વલ્લભભાઈ સાથે બોલતા નહી, અને મણીબેનને સરદાર સાહેબ સામે આવતા પણ સંકોચ થતો. જ્યારે સવારે દિવાનખાનામાં સરદાર સાહેબ આંટા મારતા ત્યારે મણીબેન નહાઈ ને પાસેના ખંડના બારણાં પાસે આવતા ત્યારે સરદાર સાહેબ પૂછાતા કેમ છે? અને વળતાં જવાબમાં મણીબેન કહે સારું છે. પિતા પુત્રી વચ્ચે આખા દિવસમાં આટલો જ સંવાદ થતો. પાડોશમાં રહેતા દાદાસાહેબ માવળંકર રહેતા, અને તેમના માતૃશ્રી મણીબહેનની ખૂબ સંભાળ રાખતા. તેમના પત્ની મણિબેનનું દુઃખ સમજીને અવારનવાર તેને તેના ઘરે બોલાવતી હતી. તે  તેની સાથે વાત કરતી અને ક્યારેક તેની સાથે રમતી. મણિબેનમાં  થઈ રહેલું પરિવર્તન  તેના પિતાના ધ્યાનમાં આવ્યું અને તે સમજી ગયા કે પરિવારનો પ્રેમ કેવી રીતે  અનિવાર્ય છે. તે પછી તેણે ઘનિષ્ઠ મિત્રોના પરિવારો સાથે ગાઢ સંપર્કો કેળવવાનો  પ્રયાસ કર્યો.  ડો.કાનુગા અને ડો.હરિપ્રસાદ દેસાઈના બે પરિવારો  સાથે ગૃહસંબંધ બાંધવામાં  આવ્યા  હતા, જેમની સાથે મણિબેન પણ ગાઢ રીતે જોડાયેલા હતા. આમાં પરિવારો, તેણીને  તેની ઉંમરના સાથીઓ હતા. મૈત્રીપૂર્ણ સંબંધોનું આવું બંધન છેલ્લે સુધી રહ્યું.

જ્યારે ડાહ્યાભાઈએ ગાંધીજીને કહ્યું કે “મણીબેન મોટા છે અને તેમના લગ્ન પછી હું લગ્ન કરીશ”, ત્યારે મણીબેને ગાંધીજીને કહ્યું કે “મારા લગ્ન માટે ડાહ્યાભાઈ બેસી રહેશે તો એને બેસી જ રહેવું પડશે કારણ કે મારે પરણવું નથી.” મણીબેને તો લગ્ન નહી કરવા વિષે મક્કમતાથી નક્કી કરી લીધું હતું.

વર્ષ ૧૯૨૭ પછી સરદાર પટેલ મણિબેનના હાથે કાંતેલા સુતરની ખાદી જ પહેરવાનું પસંદ કરતા. ૧૯૨૮માં બારડોલી સત્યાગ્રહના અંત સુધીમાં જ્યારે સરદારને માંદગી અનુભવતા હતા, ત્યારે એવું સૂચન કરવામાં આવ્યું હતું કે કોઈકે તેમને સચિવ તરીકે મદદ કરવી જોઈએ.ત્યારે મણીબેને કહ્યું: "જો કોઈને રાખવા હોય તો હું કેમ નહીં?" ૧૯૨૯થી બાપુજીના મૃત્યુ સુધી, જ્યારે પણ શક્ય હોય ત્યારે મેં તેમનો પત્રવ્યવહાર જાળવી રાખ્યો હતો. એક વખત ટાઈમ્સ ઓફ ઇન્ડિયાના રાજકીય વિવેચક કે. ગોપાલસ્વામી મુંબઈના મરીન ડ્રાઈવ પરના તેમના ફ્લેટમાં તેમની મુલાકાતે આવ્યા ત્યારે બાપુજીએ સી. રાજગોપાલાચારીએ લખેલ એક પત્ર મંગાવ્યો. તેઓ એ ભૂલી ગયા કે તેમણે પત્ર ફાડી નાખ્યો હતો અને તેમણે તેને કચરાપેટીમાં ફેંકી દીધો હતો. સદભાગ્યે, મેં એ ટુકડાઓ એકઠા કર્યા હતા. તેને પસાર કરતા પહેલા તેમને એક સાથે ગોઠવી ચોંટાડવામાં મને થોડો સમય લાગ્યો. અને આ પત્ર તેમના હાથમાં જ્યારે મે આપ્યો ત્યારે તેઓ એકીટસે મારી સામે જોઇ રહ્યા, જાણે વિચારતા હોય કે આ દીકરી મારુ કેટલું ધ્યાન રાખે છે. 

મણીબેન પટેલે સરદાર સાહેબના અંતિમ સમય સુધી તો સાથ આપ્યો પરંતુ સરદાર સાહેબના સ્વર્ગવાસ બાદ પણ સરદાર સાહેબના પત્રો અને માહિતી જાહેર જનતા સમક્ષ મૂકી. તેમણે પોતાના અંત સામે સુધી સરદાર સાહેબ વિષે લોકોને માહિતગાર કર્યા અને એક સાદગી ભર્યું જીવન જીવ્યા. આજે આપણે જે કાંઈ પણ સરદાર સાહેબ વિષે જાણીએ છે તે મણીબેનને આભારી છે.

રશેષ પટેલ - કરમસદ 

---

Subscri

be us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---