Fiscal Integration Abolished Last Distinction Between States & Provinces

Fiscal Integration Abolished Last Distinction Between States & Provinces - V. P. Menon

India News Chronicle - 11-05-1950

Mr. V. P. Menon Secretary to the States Ministry, Government of India, said in an interview here yesterday that with the fiscal and financial integration of the Indian States with the Centre on April 1, the last distinction between Provinces and the States in India had been abolished completely.

The status of the Rajpramukh was equal to that of the Governor of any Province, now called State, so that no question of any differentiation between what previously was a Princely State and a Province could be drawn he added.

Referring to one of the most controversial issues before the States Ministry, namely, the selection of the capital of Madhya Bharat, Mr. Menon said that the Government of India would accept without hesitation any proposal which was jointly put forward by the two dissenting groups of the Madhya Bharat Provincial Congress Committee.

He howeverm deprecated the dissensions within the Madhya Bharat P.C.C., on this issue, and said that the present arrangements for shifting the capital from Gwalior to Indore during the year should have been quite satisfactory, as it was done to suit the economy measures of the Central Government.

Mr. Menon contradicted the reports appearing in a section of the Press that at the time of the wedding of the Yuvaraja of Baroda to the daughter of the Maharaja of Jodhpur in the last week of April the Maharaja of Jodhpur sent 40 maid servants to Baroda as a part of the dowry.

Mr. Menon said that he himself was present during the wedding and those reports were absolutely without any foundation.

Mr. Menon, who is accompanying Sardar Patel on his tour of South India, is leaving for Cochin this morning by air. - U. P. I.

Sardar Patel's Indictment - Wavell has succumbed to Jinnah's Veto!! - 2

Continued from Sardar Patel's Indictment - Wavell has succumbed to Jinnah's Veto!! - 1

IF MY PRESUMPTION is not the object for the breakdown of the conference, then what is, Sardar Saheb? The usual object, I suppose, he replied, to make the world believe that the British were trying their best to hand over the reins of Government to India -- but the Indians simply will not hold them, that their political parties could not agree among themselves.

Happily the Congress has done enough this time to be completely absolved from any blame for the wreckage. If the Government were banking on the hope that the Congress would refuse to participate and negotiate would refuse to take up ministries, they were miserably flouted.

For Congress made every possible endeavour by way of compromise, persuasion and patience and in face of a violent cross-fire from many of its own sympathisers for sacrificing so much of its prestige, to arrive at some understanding and subsequent settlement in the interest of the country.

When I mentioned to Vallabhbhai; why the Congress Working Committee had not insisted on the release of the detenues alongwith the leaders and made the same a condition of Congress participation in the Conference, he told me that the Congress did not wish to give any bone whatever to the British to blame them for not showing an unqualified spirit of co-operation.

So, the Congress went even so far as letting its army rot in jail a while longer -- so that there should be no hitch in the chances of a settlement. What more could it have done?

At the time when it looked likely that Wavell would overrule Jinnah, the Rt. Hon'ble Dr. M. R. Jayakar had told me that the great danger of a well organized body like the Congress taking up power for the first time is that it refuses to forget that it is a party instead of a parens pairi that it is now the Government of the entire country and not a narrow, selfish, organization.

But Dr. Jayakar had added that in other countries, this transformation had taken sometime to come about and it may be so in India. But that he would be content if the Congress adheres to the excellent beginning it had made in its selections to the Cabinet. He would indeed regard it as a safe augury of future success.

Congress has indeed proved itself to be parens pairi.

THE QUESTION OF ANY DIFFERENCE BETWEEN THE CONGRESS AND THE LEAGUE DOES NOT ARISE AT ALL, VALLABHBHAI SETH POINTED OUT, IN VIEW OF THE FACT THAT THE GOVERNMENT ITSELF DID NOT AGREE WITH THE LEAGUE.

In his summing-up speech, the Viceroy himself did not suggest anything that the Congress should do or should have done. It proves that Congress conduct was impeccable.

I asked the Congress "Chief of Staff" what he thought Jinnah meant by saying that we would know who was responsible for the _______when the Azad-W__ pondence wa____

 

The Sardar just ____ couldn't figure it out, Pro____ Jinnah, having published his own correspondence with His Excellency without the latter's knowledge, wanted to draw out the Congress and make it sail in the same boat as himself.

Of course, the Congress know better etiquette and would have none of it and would publish the correspondence only with the knowledge and acquiescence of the Viceroy. That was however, all the reason that Vallabhbhai could attach to Jinna's boast. As a matter of fact there was not even any mention of the League in the correspondence of the Congress President with Lord Wavell.

I was curious to know why the Viceroy had so unequivocally taken the blame of the failure on himself. Was there a catch in it? Was he counting on attracting world sympathy and appreciation for the British effort and spirit?

The Sardar took a more lenient view. He attributed the Viceroy's self-blame to his anxiety not to upset the atmosphere for another attempt.

So another attempt was the offing. The cat will soon be out of the bag. What sort of a "cat" will it be this time. I asked bitterly. Oh, I wouldn't take such a pessimistic view of things, one of our national brains trust men cheered me up. IT IS IMPOSSIBLE FOR THE BRITISH TO HOLD THE COUNTRY ANYMORE.

Why, Sardarji, I asked, why do you say that when they held us during the worst times? You mean during the war, rejoined Mr. Vallabhbhai, yes, but during the time, do not forget their administration has broken down miserably. THE PRESIDENT ADMINISTRATION IS NO CREDIT TO THEM AND IT IS GOING FROM BAD TO WORSE.

ON THE OTHER HAND,  THE CONGRESS ORGANIZATION HAS GAINED ENORMOUS STRENGTH AND PRESTIGE IN THE MEANTIME AND THE GOVERNMENT WILL BE FORCED TO REMOVE SOME OF THE RESTRICTIONS PLACED ON THE CONGRESS AS A RESULT OF WHICH IT WILL SOON BE FUNCTIONING NORMALLY AGAIN.

We should know in the course of the next three or four weeks.

That is a very heartening prospect, I commented, but don't you think that the moment you start functioning normally again, they will clamp you all back in jail?

To this the Congress Chief replied emphatically : THE BRITISH GOVERNMENT CANNOT HELP GIVING US A FREE REIN UNLESS THEY WANT TO ENTER A CONFLICT EVEN BIGGER THAN 1942.

And what will be the nature of this free rein, when you have it, I enquired, meaning what would be the future Congress programme. That I cannot say, replied Sardarji, at the moment we are collecting facts and figures from provinces.

And after all, you must not forget that we are just out of jail - and hardly yet out of bed - and lying back wearily on his couch, he added a deft closing touch-as you can ace.

 

Article : BLITZ, July 28, 1945 – By Homi J. H. Taleyarkhan

Sardar Patel's Indictment - Wavell has succumbed to Jinnah's Veto!! - 1

Article : BLITZ, July 28, 1945 - By Homi J. H. Taleyarkhan

I had sought to meet that dominating personality of the Congress, Sardar Vallabhbhai Patel, three times previously. The first time I went to see him after his release he had gone to the doctor's. The second time he was going. The third time I tried to catch him at Madhav Bag where he was given a reception-but there were some forty thousand people between the Sardar and mee! However, like Robert Bruce, I kept on trying; and at the fourth attempt, after his return from Simla, I made no mistake...

When I told him the history of my efforts to see him, he expressed his regret. The reason was writ large all over his face. For Sardar Vallabhbhai Patel is a very sick man. Jail life has taken heavy toll of his health- as it has of several other leaders and countless unnamed detenues.

Though he himself was not so well at the time of his arrest, even men with the robust constitution of Jawaharlal Nehru, Maulana Azad and Kirpalani were shattered, if not beyond repair, at least to the extent of being in need of long periods of rest.

All this naturally led me to ask him if their treatment in jail was not all that could be desired. The idol of Congress crowds, reclining on his divan, shrugged his shoulders, We had no complaints exactly, he began and then humorously proceeded to give the reason why they had no complaints : We asked for nothing and wanted nothing, so how could we have complaints!

But there was one very vital complaint. Medical attendance was very poor. Apart from jail doctors, the leaders were not allowed to consult any doctor of their own. The same complaint has been made to me by several detenues, broken in health, who have been recently released. How much worse their suffering must have been!

It was a wonder how the leaders made the trip to Simla at all almost immediately after they had started breathing fresh free air again. But the call of duty conquered their ailments. They had hardly any time to rest when they had to rush.

Gallantly they travelled to Simla in quest of a settlement for their country. Sincerely they believed that this time the British were in earnest about toeing out India from the stalemate that has settled over her as thick as the worst London fog.

Alas, they were deceived. Their sacrifice was in vain. Sardar Vallabhbhai said in despair the Conference might as well not have been called if the British had the intention of giving the power of veto to any one party. The Congress went to the Viceroy's veto, BUT WHEN THE VICEROY HIMSELF FELL A VICTIM TO JINNA'S VETO. THERE WAS NOTHING MORE TO BE SAID OR DONE.

The Sardar summoned his feeble strength to voice his resentment and annoyance against being called up all the way to Simla-just to be told that nothing could be achieved without Jinna's agreement!

If the Viceroy were going to be helpless without Jinnah why didn't he ascertain his attitude beforehand and find out if the League leader were ready to co-operate with the Congress.

Surely the British knew from experience and evidence that Jinnah would not bend to any compromise or reason and if they had any hopes that he would this time, they should have consulted him first before convening the conference. And if they had none, they should have determined on carrying on without him and his obstructionist-nay, his destructivist-policy.

Wavell could have quite easily told Jinnah-Look here, Mr. Jinnah, thus far and no further. I request you to be reasonable. But if you are not, I go ahead. Wavell said nothing of the sort. On the contrary, he pampered Jinnah like a spoilt child and allowed the conference to be broken up on his account and as he desired.

What do you think was the object of the British in doing that, I wondered. Did they enforce the failure of the Conference because the Tories felt assured of being returned to power. Was it an indication of approaching Tory Victory, for we know that so long as the Tories continue in power, they will never want a settlement to be brought about in India.

Sardar Vallabhbhai Patel differed from this view. He felt that Labour were one with the Tories in this respect, that Labour had approved the action of the Viceroy interminating the Conference a failure.

Then, I concluded gloomily, labour victory would make no difference in the British policy towards India? The leader, famous for his brilliant insight shook his head. No difference at all. It will not be exactly like going from the frying pan into the fire-but it will still be staying in the frying pan!

 

to be continued........

2nd Day of Celebration - Kheda Satyagraha - 28-06-1918

ખેડા સત્યાગ્રહની સફળતાના બીજા દિવસની ઉજવણી પ્રસંગે તા. ૨૮-૦૬-૧૯૧૮ ના રોજ નડિયાદ પાસે આવેલ કઠલાલ ગામે ગાંધીજીએ આપેલ ભાષણ ના અંશો તથા ખેડા સત્યાગ્રહ વિશે થોડી વાતો

ગાંધીજીનું ભાષણ :

લાંબા સમય સુધી હું ભારતમાં છું, અને ઘણા લોકો માને છે કે મે મારી જાતને ગુરૂ તરીકે પ્રસ્થાપિત કર્યો છે. મે દક્ષિણ આફ્રિકામાં આની સામે ચેતવણી આપી છે અને ફરીથી તમને અહીં ચેતવણી આપવી જોઈએ. હું જાણુ છુ કે આવી સાવધાનીથી બોલવુ એ પોતાના માટે સન્માન મેળવવાનો માર્ગ બની શકે છે. અને આજ જોખમ ઉપર હું કહુ છુ કે હુ કોઈના માટે ગુરૂ નથી. અને હું તેના માટે યોગ્ય પણ નથી. પણ દક્ષિણ આફ્રિકામાં, જ્યારે હાલના જેવા પ્રવિત્ર પ્રસંગો હતા, ત્યારે મે આ પદવી માટે ના પાડી દીધી હતી અને આજે પણ આમ કર્યુ છે. હું પોતે ગુરૂની શોધમાં છું. જે વ્યક્તિ પોતે ગુરૂની શોધમાં હોય તે પોતે કઈ રીતી કોઈ માણસનો ગુરૂ બની શકે? ગોખલે મારા રાજકીય ગુરૂ હતા, પણ હું બીજા કોઈની સાથે ન હોઈ શકું કારણકે રાજકારણમાં હું હજુ પણ એક બાળક છું. ફરી, જો હું ગુરૂ બનવા સંમત થયો અને મારા શિષ્ય તરીકે કોઈને સ્વીકારી લીધા અને મારે અપેક્ષાઓ સુધી શિષ્ય ન પહોચી શકે અથવા તો તે ભાગી જાય, તો મને ઘણું દુ:ખ થશે.

મને લાગે છે કે કોઈ વ્યક્તિએ કોઈ શિષ્યની જાહેરાત કરતા પહેલાં એક વખત નહી પરંતુ અનેક વાર વિચારવું જોઈએ. એક શિષ્યએ ગુરૂની દરેક આજ્ઞાનું પાલન કરી સાબિત કરવાનું હોય છે કે તે તેમનો અનુયાયી છે નહી કે વેતન પામતો નોકર. જે કાર્ય હું કરૂ છું તેના કારણે હું જાહેર જનતાની નજરમાં આવ્યો છું. જો મે આ સંઘર્ષમાં કોઈ કૌશલ્ય બતાવ્યુ હોય તો, તે માત્ર તેજ દિશામાં જ જોવામાં આવે છે જેમાં લોકપ્રિય લાગણીની શરૂઆત વહેતી હતે જેમાં સારા પરિણામ આવ્યા હતા.

હું સત્યાગ્રહી થવાનો પ્રયત્ન કરૂ છું. અને સત્યાગ્રહી હંમેશા લોકપ્રિય અભિપ્રાય પ્રમાણે કામ કરે છે તેવું પણ નથી હોતું. અને સત્યાગ્રહમાં કોઈ જુઠ્ઠાણા માટે કોઈ જગ્યા નથી. તેને પણ વિરોધ કરવો પડશે. અને દરેકને સત્યાગ્રહમાં ડુબવા માટે સ્વાગત છે. અમારૂ જીવન પ્રયોગોથી ભરપુર છે. આપણે જો હંમેશા પ્રયોગો કરતા રહીશું તો તેમાંથી મેળવતા રહીશું. જેમ ઘઉં સાથે ઘાસના વાવેતરને ઘાસ સાથે મિશ્રિત કરવામાં આવે છે તેવી જ રીતે, દરેક પ્રયાસના બે પરિણામો છે. અને આપણે ઘાસને ફેકી દઈ ઘઉંનો ઉપયોગ કરીએ છે, તેથી જીવનમાં આપણે સત્યને સ્વીકારવું જોઈએ. મારે ઘણું બધુ કરવું છે. મને તમારા મોટા ભાઈ તરીકે સમજો અને તે જ ભૂમિકા તરીકે મારી જાતને સોંપુ છું. અને જો તમને આ ગમે તો હું તેનાથી સંતુષ્ટ છું.

ખેડા સત્યાગ્રહના અંશો :

ખેડા જિલ્લાના ખેડૂતોનો એક સત્યાગ્રહ મંડાયો હતો. તેમાં પણ ગાંધીજીનું માર્ગદર્શન અનિવાર્ય હતું. જિલ્લાના લોકોને ખેડૂતો પર ગુજારવામાં આવતા જુલ્મો અંગે વાકેફ કરવા સારુ પત્રિકાઓ કાઢવા માંડી તેના સામે પ્રતિકાર કરવા સરકારે પોતાના અમલદારોને મહેસૂલ-ઉઘરાણી બાબતે વધુ ને વધુ કડક બનવા માટે પરિપત્રો જાહેર કર્યા. જેમા મામલતદારે જણાવેલ કે ગામડે ગામડે સાદ પડાવીને જાહેર કરવુ કે મહેસૂલ નહી ભરવામાં આવે તો સખતાઈથી પગલાં લેવામાં આવશે. જે આગેવાનો પાક થયો હોવા છતા મહેસૂલ ન ભરે તો તેમની જંગમ મિલ્કત જપ્ત કરવા હુકમ મંગાવવામાં મોડું કરવુ નહી. જે પોલિસ, પટેલ કે મતદારો સરકારધારો ન ભરે તો તેઓ એક અઠવાડિયામાં તેમને નોકરીમાંથી બરતરફ થઈ શકે તથા જો કોઈ મહેસૂલ ન ભરવાની શિખામણ આપતું હોય તો તેની નામ સહિતની નોંધ રાખી એનુ પોતાનુ મહેસૂલ બાકી હોય તેની સાથે ચોથાઈ દંડ વસુલતો પત્રક ભરે મોકલવું.

જાન્યુઆરી ૧૯૧૮ના પહેલા અઠવાડિયામાં ગાંધીજી અમદાવાદ આવ્યા ત્યારે ખેડા જિલ્લાના આગેવાનોએ અને ગુજરાત સભાના સભ્યોએ તેમની સાથે ખેડા બાબતે વિગતવાર ચર્ચા કરી. ગાંધીજીએ ગુજરાત સભામાં સર્વાનુમતિ સધાતી હોય તોજ આ બાબતમાં પડવુ તેવો આગ્રહ રાખ્યો. વલ્લભભાઈ પટેલના ઘરે ઘણા દિવસો ચર્ચાને અંતે સર્વ સભ્યો ખેડાના ખેડુતોને મહેસૂલ ન ભરવાની સલાહ આપવા સહમત થયા. ખેડા જિલ્લાની આ લડત ઉપાડવા માટે પીઢ કાર્યકર્તાઓમાંથી એક એ આ બાબતે તૈયાર થઈ ખેડામાં ધામા નાખવા જોઈએ. આ બાબતે કોઈ તૈયાર ન થયુ પરંતુ વલ્લભભાઈ પટેલ ગાંધીજી સાથે જવા તૈયાર થઈ ગયા. અને નડિયાદને તેનુ મુખ્ય મથક બનાવ્યું. ગાંધીજીને અવારનવાર બિહાર, મુંબઈ તથા અન્ય સ્થળોએ આવન જાવન રહેવાથી વલ્લભભાઈ એ મુખ્ય જવાબદારી સંભાળી.

ગુજરાત સભાના લોકોએ મુંબઈ રાજ્યના કમિશ્નર મિ. પ્રેટને મળ્યા. મિ. પ્રેટે સંસ્થાના મંત્રીઓ શ્રી માવળંકર અને શ્રી કૃષ્ણલાલ દેસાઈ સાથે જ મુલાકાત કરતા પોતાની તુમાખીભરી અદામાં ટીકા કરતા જણાવ્યુ કે ગુજરાત સભાના લોકોએ ખેડા જિલ્લાની પ્રજા માટે જે પત્રિકા છાપી તેની માટે ફેરવિચારણા કરવી જોઈએ. અને ધમકી સાથે કહ્યુ કે બીજા દિવસે સાંજ સુધી આ પત્રિકાઓ પાછી ખેંચાયાના સમાચાર સરકારને નહી મળે તો સભાને ગેરકાયદે ઠરાવવામાં આવશે. કારોબારીની બેઠકમાં નક્કી થયુ કે પોતે કરેલ નિર્ણય કોઈ પણ હિસાબે ગેરવાજબી, ગેરકાયદે, અયોગ્ય નથી અને આ ઠરાવની નકલ કમિશ્નરને મોકલવામાં આવી. ગાંધીજીએ તારથી સભાને જણાવ્યુ કે જે ગામોમાં જુલ્મ થયા છે તેને રજેરજની વિગત સરકારને લખીને મોકલવી. તથા ભવિષ્યમાં પણ જેમ જેમ જુલ્મ થતા રહે તેની માહિતી પણ આપતા રહો. ગાંધીજીએ જણાવ્યું કે મહેસૂલ વસૂલવાનું મુલતવી રહે તે માટે ચળવળ શરૂ કરવી કમિશ્નરે આપેલ ધમકીનો આ એક જ ઉપાય છે.

ગાંધીજીને દરેક બાબતની માહીતી પહોચાડવામાં આવતી હતી અને તેઓ પણ જરૂર જણાય ત્યારે તારથી વિગતે સલાહ સુચનો આપતા. ગુજરાત સભા તથા શંકરલાલ પરીખે દલીલો સાથે સરકારની યાદીઓના વિસ્તારથી જવાબ આપ્યા. કલેક્ટરે દાવો કર્યો કે મહેસૂલ વસુલવાના હુકમો બારીકાઈ તથા કાળજીપુર્વક તપાસ કર્યા પછી જ કાઢ્યા હતા. આ બાબતે સામે કલેક્ટરને સવાલ કર્યા કે ૧૫મી ડિસેમ્બરે કલેક્ટર સાથે પટેલ તથા પારેખની મુલાકાત થઈ છે, અને ૧૯મી ડિસેમ્બરે તાલુકામાંથી આ બાબતે પત્રકો રવાના કરવામાં આવ્યા આ પછી કલેક્ટર સાહેબે ૨૨મી ડિસેમ્બરે હુકમો બહાર પાડ્યા તો જિલ્લાના ૬૦૦ ગામોની તપાસ ૩ દિવસમાં બારીકાઈથી અને કાળજીપુર્વક કેવી રીતે થઈ?

જ્યારે ગાંધીજીએ સરકારના જોર જુલમ, અમલદારોની જીદ, ખેડુતોને જુઠ્ઠા ઠેરવવામાં આવે છે, ત્યારે તેમણે આ બાબતે સીધો પ્રવેશ કરવાનો નિર્ણય કર્યો. મુંબઈ આવ્યાના બીજા દિવસે તેમણે સર દીનશા વાચ્છા, પટેલ, તથા પારેખ વગેરે સાથી મિત્રો સાથે મળીને ગવર્નરની મુલાકાત લીધી. આ સમયે રેવન્યુ મેમ્બેર કાર્માઈકલ તથા કમિશ્નર પ્રેટ પણ હાજર હતા. ગાંધીજી તથા દરેક સભ્યોની માંગણી હતી કે આ હકીકતોની તપાસ કરાવવી પરંતુ ગવર્નરે કબુલ ન કરી. બીજા દિવસે જ્યારે ગાંધીજીએ સાબરમતી આશ્રમ પહોચી અને કલેક્ટર દ્વારા બહાર પાડવામાં આવેલ પત્રિકાઓ અને ખેડુતો તથા આગવાનો વિશે વાપરવામાં આવેલ ભાષા વાંચી તેમને આ પસંદ ન પડી. તેમણે ગવર્નર સાથે આ બાબતે પત્રવ્યવહાર કર્યો પરંતુ સરકારનું વલણ તુમાખીભર્યુ જ હતુ.

વલ્લભભાઈના ઘરે મળેલ સભામાં નક્કી કરવામાં આવ્યુ કે આ સત્યાગ્રહમાં વ્યક્તિગત રીતે જેમણે જોડાવું હોય તે જોડાય. અને આ બાબતની જવાબદારી ગાંધીજીએ પોતાને શિરે લીધી તથા વલ્લભભાઈ પટેલે આ ચળવળને પુરેપુરો સમય આપવા જણાવ્યુ. ગાંધીજી ૧૬મી ફેબ્રુઆરીએ નડીયાદ પહોચીને કાર્યકર્તાઓની ટુકડીઓ પાડી, દરેકને ગામોની વહેચણી કરી, વલ્લભભાઈ તથા ગાંધીજીએ ૩૦-૩૦ ગામોની તપાસ કરી. જિલ્લાના ૬૦૦ ગામોમાંથી ૪૨૫ ગામોની તપાસનો અહેવાલ એક અઠવાડિયામાં મળી ગયો. આ તપાસને અંતે ગાંધીજીએ કલેક્ટરને પત્ર દ્વારા જાણ કરીકે અમારી તપાસને અંતે ખાતરીપુર્વક કહી શકીએ કે ખેડુતોની વાત સાચી છે તથા આપ પણ સ્વતંત્ર તપાસ કરાવી શકો છો. આ પત્રના વળતા જવાબમાં કલેક્ટરે ગાંધીજીની પધ્ધતિ ભુલભરેલી છે. અને આથી જ પ્રજા તરફની રજુઆતો અને દલીલો અમલદારો તૈયાર જ નહોતા. આથી ૨૬મી માર્ચ ના દિવસે નડિયાદમાં ખેડુતોની સૌથી મોટી સભામાં સત્યાગ્રહની શરૂઆત થઈ. આશરે ૨૦૦થી વધારે ખેડુતોએ વ્યક્તિગત રીતે જ્યાં સુધી અન્યાય દુર ન થાય ત્યા સુધી મહેસુલ ન ભરવાની કષ્ટો વેઠવા પડેતો વેઠવાની તૈયારી સાથે પ્રતિજ્ઞા લીધી. અને આ દિવસ પછી તો રોજે રોજ લોકો આવી પ્રતિજ્ઞા લઈ જોડાવા લાગ્યા.

એક સ્વંયસેવક ભુલાભાઈ શાહ ઉપર તો લોકોને ખોટી ઉશ્કેરણી બદલ ૧૮૭૯ના લેંડ રેવેન્યુ કોડની કલમ ૧૮૯ મુજબ હાજર થવાનો હુકમ બજાવવામાં આવ્યો. અને તેઓ ૨૬મી માર્ચના રોજ કોર્ટમાં હાજર થયા ત્યારે તેમના વકીલ તરીકે વલ્લભભાઈ પટેલ હાજર હતા. વલ્લભભાઈએ ભુલાભાઈ થકી જવાબ અપાવ્યો કે મે કોઈને ખોટી સલાહ આપી નથી કે કોઈને ખોટા ઉશ્કેર્યા નથી. મારા ગામમાં પાક ચાર આનાથી ઓછો થયો એટલે મહેસુલ મુલતવી રાખવાની માંગણી કરવા પ્રજા હકદાર છે. અને આજ સલાહ ગાંધીજીએ જાહેરમાં આપી અને તેમની સલાહ હું સાચી માનું છુ. અને આથી લોકોને આજ સલાહ આપુ છું અને તેમ છતાં જો કાયદાનો ભંગ થતો હોય તો સજા ભોગવવા તૈયાર છુ. તથા જે કલમને આધારે આપે સમન્સ કાઢ્યો છે તે આ કામને લાગુ પડતી નથી. આ સંભળી મામલતદાર ઠંડા થઈ ગયા અને આમાં ગુનો થતો નથી તેમ જણાવી તેમણે કામ આટોપી લીધુ, વધુમાં વલ્લભભાઈએ ભુલાભાઈ પાસે પુછાવ્યું કે જમીન મહેસૂલ ન ભરશો તેમ કહેવામાં ગુનો તો નથી લાગતોને? મામલતદારે કહ્યુ હા તમને ગમે તે કેહ્જો.

આ સત્યાગ્રહના દિવસોમાં ગાંધીજીને સરદાર પટેલના મૂળ ગામ કરમસદમાં જવાનું થયુ. ત્યાં તેમણે વલ્લભભાઈ વિષે જે ઉદ્ગારો કાઢ્યા તે ભવિષ્યમાં અનેક રીતે સાચા ઠરવાના હતા. તેમણે કહ્યુ કે :

“આ ગામ વલ્લભભાઈનું છે, વલ્લભભાઈ હજી ભઠ્ઠીમાં છે. એમણે સારી રીતે તપવાનું છે. મને લાગે છે કે એમાંથી આપણે કૂંદન કાઢીશું.”

કરમસદમાં જ એક પ્રશ્ન પુછાયો કે ગામના જ કેટલાક લોકો સરકાર અમારી જમીન વેચે તેની રાહ જોઈ બેઠા છે અને સરકારી હરાજીમાં તેઓ તરત તે જમીન ખરીદી લેશે. આ બાબતે ગાંધીજીએ જણાવ્યુ કે “ બદદાનત રાખીને જે આપણી જમીન પર ટાંપીને બેઠા છે તેઓ તે લઈને પચાવી શકવાના નથી. થોડા રુપિયાના મહેસૂલ માટે સરકાર હજારો રૂપિયાની જમીન લેશે તો તેમને એ પચી નહી શકે.”

કમિશ્નર મિ. પ્રેટે ખેડુતોને એક સભા યોજી સમજાવવાનુ નક્કી કર્યુ અને આ બાબતે ગાંધીજીની મદદ માંગી. ગાંધીજીએ પત્રિકા કાઢીને લોકોને કમિશ્નરની સભામાં હાજર રહેવા સલાહ આપી. પરંતુ ગાંધીજી તે સભામાં ન ગયા પણ વલ્લભભાઈ બે-એક હજાર ખેડુતોની સાથે આ સભામાં હાજરી આપી. મિ. પ્રેટે પોતાના ભાષણ દરમ્યાન તેઓ બને એટલી મીઠાશથી વાત કરી પરંતુ તે તેમનો તુમાખી ભર્યો અંદાજ છુપાવી ન શક્યા. તેમણે કહ્યુ કે ગાંધીજી તો એક સંત પુરુષ છે, પણ જમીન વ્યવસ્થા હું તેમનાથી વધારે સમજુ છું અને આથી જ કહુ છું કે મહેસૂલ ન ભરવાની જિદ છોડી દો અને આ પ્રતિજ્ઞાનું કોઈ મહત્વ નથી. સરકાર ગરીબ પરવર છે. તમને બચાવવાની ફરજ એની છે. સરકાર સામે લડત ચલાવશો તો એના પરિણામો સારુ તમેજ જવાબદાર રહેશો અને હોમ રૂલવાળાની  સલાહ નહી માનવા માટે પણ સમજાવ્યા. વધુમાં તેમણે કહ્યુ કે સરકારના મનમાં ગુસ્સો નથી. પોતાના અઠ્ઠાવીસ વર્ષના અનુભવની બડાશો હાંકતા કહ્યુ કે મહાત્માજી તો હમણાં જ આફ્રિકાથી આવ્યા છે એટલે તેમને આ બાબત સમજ ન હોય એમ ઠસાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો.

મિ. પ્રેટના ભાષણ બાદ ખેડુતો ગાંધીજીને મળ્યા ત્યારે ગાંધીજીએ ખેડુતોને પ્રતિજ્ઞાનું મહત્વ સમજાવ્યું. અને જણાવ્યુ કે મિ. પ્રેટે વિનયનો, ન્યાયનો, મર્યાદાનો અને મિત્રતાનો ભંગ કર્યો હતો. આ સાથે તેમ પણ કહ્યુ કે પ્રતિજ્ઞા તોડીને મને આઘાત આપે તેના કરતા મારી ગરદન કાપે એ ઠીક કહેવાય. પ્રતિજ્ઞા તોડનાર નથી દેશના કામના, નથી સરકારને કામના કે નથી ઈશ્વરના કામના. હજુ પણ ગાંધીજીએ સમાધાનના પ્રયત્નો ચાલુ રાખ્યા હતા. અને આ પ્રયાસના ભાગ રૂપે ગાંધીજીએ મિ. પ્રેટને મળવા સારુ મીટીંગની માગણી કરેલ જેના વળતા જવાબમાં મિ. પ્રેટે લખ્યુ કે તમારા સઘળા હથિયાર છોડી દઈ મસલત કરવા સારુ જ્યારે આવવું હોય ત્યારે આવો, મારા હાથ તો કાયદા અને વહીવટના નિયમોથી બંધાયેલા છે. આથી ગાંધીજીએ જવાબ આપ્યો કે હુંતો સત્યાગ્રહી છું. મારા હથિયારો તો શું પણ મારુ સર્વસ્વ હું અર્પણ કરી દઉં, પણ સિધ્ધાંતો તો મરણોપર્યત મારાથી ન છોડાય.

મે મહિનામાં તો સરકારે જપ્તીઓ ખુબ જ વધારી દીધી. ઘણા લોકોની જમીનો ખાલસા કરી દેવામાં આવી તેમ છતાં તેમના ઘેર જપ્તી કરીને તેમની પાસે મહેસૂલ વસુલ કરવામાં આવતું હતુ. જે કાયદાકીય રીતે ખોટું હતુ. જેમની જમીનો ખાલસા કરવામાં આવે તેમની પાસેથી મહેસૂલ વસૂલવાનો પ્રશ્ન જ ન રહે. ગાંધીજીને બિહાર જવાનુ થવાથી તેમની ગેરહાજરીમાં ચળવળની લગામ વલ્લભભાઈએ સંભાળી અને લોકોનો જુસ્સો જાળવી રાખ્યો. લોકો પણ એક સરખી જપ્તી છતાં હિમત ટકાવી શક્યા અને ઢોરઢાંખર, રાચરચીલુ, ઘરેણા, વાસણ જપ્ત થવા દેતા હતા. આ ચળવળમાં સ્ત્રીઓએ પણ આગળ પડતો ભાગ ભજવવા માંડ્યો આ જોઈને તો મુંબઈના છાપાઓ ભરાઈ ગયા હતા. ખેડુતોની બહાદુરીના વખાણો કરતા લેખો લખવા માંડ્યા અને એક પ્રસંગે તો કલેક્ટરે ખુદ કહ્યુ કે જે રીતે રૈયત લડી રહી છે તે બહુ બહાદુરીનું કામ છે. બિહારથી ગાંધીજી પાછા આવ્યા અને ૩જી જુને ઉત્તરસંડા હતા તે સમયે નડિયાદ તાલુકાના મામલતદાર ગાંધીજીને ઉતારે જઈને તેમને મળ્યા અને તેમને કહ્યું કે, જે સક્ષમ છે તેઓ જો મહેસૂલ ભરી દે તો ગરીબ ખેડુતોનું મહેસુલ મોકુફ રાખીશું. આ વાતને ગાંધીજીએ લેખિત સ્વરૂપે માંગી અને કલેક્ટરે લખી પણ આપી. અને કલેક્ટરને પત્ર દ્વારા જાણ કરી કે આ જાતનો હુકમ આખા જિલ્લા માટે બહાર પાડવામાં આવે અને ચોથાઈ વગેરે દંડ માફ કરવામાં આવે તો અમારે લડવાનું રહેતુ નથી. ગાંધીજીની વાત કલેક્ટરે માન્ય રાખી. અને તે પ્રમાણેના હુકામો જાહેર થયા અને ૬ઠ્ઠી જુને ગાંધીજી અને વલ્લભભાઈની સહીવાળી પત્રિકાથી લડત બંધ થયેલી જાહેર કરવામાં આવી. આ પત્રિકા કાઢતા પહેલાં ગાંધીજીની કલેક્ટર સાથે એક મુલાકાત થઈ અને આ મુલાકાતમાં જાણ થઈ કે આ રીતની છુટ આપવાનો આદેશ તો ૨૫મી એપ્રિલના રોજ નીકળી ચુક્યો હતો તથા તેનો અમલ થય તેની યાદી પણ ૨૨મી મે ના દિવસે આપવામાં આવી હતી પરંતુ આમ છતાં આ હુકમની પ્રજાને કે કાર્યકર્તાઓને જાણ કરવામાં આવી નહોતી. અને મિલ્કત જપ્તીનું કામ હુકમ પછી પણ ચાલતુ રહ્યુ હતું. પણ આખરે જીત તો પ્રજાની જ થઈ.

આ લડતથી ગાંધીજીને વલ્લભભાઈ સાથે એક અનેરો સંબંધ બંધાયો.

INDIAN BILL OF RIGHTS

The Delhi Debate on Future Citizenship

Assurance against Tyranny

The third plenary session of the Constituent Assembly, held during the last week of April, was concerned with relations between the proposed Union of India and the Indian States; the powers of the Union vis-a-vis its component units; and the fundamental rights to be guaranteed under the new constitution. Of these subjects the last engaged most attention. An interim report prepared by an advisory committee was adopted, with certain amendments and with certain clauses held over for further consideration because they were not acceptable to the House as a whole.

Sardar Vallabhbhai Patel, who holds the portfolios of Home Affairs and Information and Broadcasting in the present Interim Government, piloted the Fundamental Rights Bill through the House. He made it clear that the report was not final and included only justiciable rights. Sardar Patel's handling of the debate showed his characteristic firmness; he did not dragoon opponents into swallowing unpalatable clauses, but dealt summarily with many objections. When opposition was too strong to be ignored, further debate was short-circuited by referring contentious clauses back to the advisory committee. Certain vital matters thus remain undecided.

LIBERTY RESPECTED

The measure embodies in letter and in spirit the principles of social democracy evolved by liberal thought in western countries and offers the best proof of the liberalizing influence of British rule in India. It is also evidence that, whatever totalitarian influences there may be in the Indian National Congress-and their existence cannot be gainsaid- the main stream of nationalism has its sources in the same springs of respect for individual liberties, subject only to the overriding common good of society and the State, as feed the democracies of the British Commonwealth of Nations. In this there lies hope of future Indian cooperation, if not as a member of that commonwealth, then as a participant in the United Nations.

The report has sections on citizenship, rights of equality, rights of freedom, rights relating to religion, cultural and educational rights, and the right to constitutional remedies. The first, on qualifications for citizenship, was the subject of much discussion, but no agreement. The clause was redrafted, but still failed to find general approval because of difficulties arising from the possible partition of India into two or more states. The clause reads : "Every person born in the Union and subject to its jurisdiction, every person either of whose presents was at the time of such person's birth a citizen of the Union, and every person naturalized in the Union, shall be a citizen of the Union." This fails to provide for an Indian born in a state which does not adhere to the Union, or in an area which decides to form a separate state, such as Pakistan. Its literal application would deprive of Indian nationality many millions of people (mainly Hindus) born in provinces and states which choose to keep out of the Union, although the persons themselves might prefer to claim such nationality. It also differentiates between members of the same family who happen to have been born in different parts of the country, and it raises problems of dual nationality as between Pakistan and Hindustan.

RIGHTS OF EQUALITY

The section on rights of equality starts off with the admirable dictum that "the State shall not discriminate against any citizen on grounds of religion, race, caste, or sex." It particularizes against discrimination in trading establishments, including public restaurants, hotels and places of public entertainment; in the use of wells, tanks, roads, and places of public resorts maintained wholly or partly out of State funds or dedicated to the use of the general public; and in eligibility for public office. To clinch the argument, "untouchability in any form is a abolished, and the imposition of any disability on that account shall be an offence." Thus the progressive element in Hindu society which has campaigned for many years against the biggest blot on the country's fair name now gainstatutory recognition for its objective. Members of the scheduled castes, including Dr. Ambedkar himself (although commonly he is diametrically opposed to Congress policies), took a large part in the Constituent Assembly's debate and were satisfied with its outcome.

World opinion has somewhat naturally seized upon this move to abolish untouchability as the most significant feature of the Fundamental Rights Bill. Indian Opinion, on the other hand, ling conscious of the stigma and anxious to remove it has taken this provision almost for granted. That is because untouchability, while still firmly rooted in the countryside, has steadily lost its hold on the cities. No educated Indian would attempt to justify it today. Politically minded India may be trusted henceforth to enforce the legal sanctions against untouchability to the utmost of its power.

No surprise need be occasioned by a further provision adopted at Delhi without opposition namely, that "no title shall be conferred by the Union and no citizen of the Union shall accept any title from any foreign State." THis is a natural reflection of the nationalist attitude of mind, best exemplified by Pandit Nehru himself, which feels that the British system of conferring title for public services has led to sycophancy and even corruption, both moral and material. It is a sweeping indictment, from which many Britons will dissent. This is, however, entirely a matter for the new India to decide. Although the Union may not confer titles, the popular habit of labelling leaders with such honorifics, as "Mahatma" and "Sardar" will doubtless persist.

Under the heading of "rights of freedom" are grouped freedom of speech, freedom to form associations and unions, and the right to reside and hold property in any part of the Union. These are "subject to public order and morality" and may be exercised "except in a grave emergency declared to be such by the Government of the Union or the Unit concerned, whereby the security of the Union or the Unit, as the case may be, is threatened." In other words the State reserves the power to declare any association illegal-a power which was objected to by the solitary Communist member of the Assembly for obvious reasons. he wanted the power of veto to be restricted to matters concerning the defence of India, but the House insisted on a broader basis. On the manner in which this power is invoked will depends the liberality or otherwise of the future Union.

Another contentious clause establishes " the right of every citizen to reside and settle in any part of the Union, to acquire, hold and dispose of property, and to exercise or carry on any occupation, trade, business or profession." In a country where peasant and tribesman are at the mercy of the bania, or moneylender, unless special steps are taken to prevent the alienation of land and the practice of usury, it is understandable that spokesmen of the agriculturists and aboriginals should have objected to this sweeping licence to acquire property being given to every citizen. The matter was resolved by adding a proviso to impose "such restrictions as may be necessary in the public interest, including the protection of minority groups and tribes." Among the points held over for further consideration, because it raised the issue of conscription for national service was one providing for the prohibition of traffic in human beings and other forms of forced labour, subject to the right of the State to impose compulsory service for public purpose. There was no consensus of opinion on whether the new India should have a conscript or a volunteer army. Assembly members will have to make up their minds on this before they next meet.

RELIGIOUS TOLERANCE

Clauses relating to religion include the right "freely to profess, practise, and propagate religion subject to public order, morality, or health." This raised a controversy. Certain Hindu members who are averse from Christian missionary activity in the country sought to impose a ban on proselytism. The good sense of the House prevailed and even an attempt to prevent the conversion of minors was defeated after Christian members had put up a staunch defence of their right to spread the Gospel. Even so, there were two points relating to religion on which agreement could not be reached. One sought to provide that no person attending any school maintained by or receiving aid from, public funds should be compelled to take part in religious instruction, or attend religious worship in the school. The other laid it down that conversion from one religion to another brought about by coercion or undue influence should not be recognized by lad. Another bone of contention, included under the head of cultural and educational rights, provided that "No minority, whether based on religion, community or language, shall be discriminated against in regard to admission into State educational institutions, nor shall any religious instructions be compulsorily imposed on them." These three matters were referred back for further discussion and possible redrafting.

Notwithstanding these differences, the report on fundamental rights as adopted by the Constituent Assembly contains such assurances against tyranny and totalitarianism as should form the backbone of a liberal State. How far such assurances will be honoured in practice the future will show. That there is often a wide gulf between precept by law-makers and practice by rulers is only too true. Such divergences have been evident in the workings of Indian Provincial self-government, whether under the aegis of Congress or the Muslim League.

Well-wishers of the new India will pin their faith to the fact that members of the Constituent Assembly have generally approached their task in a spirit of seeking to prove themselves worthy of their new-found freedom. The pattern of citizenship will be incorporated in the fabric of the new constitution. Indications are that Indian leaders are seized of the urgency of their task, and will endeavour to produce an agreed constitution by the end of September. It will be probably embody many of the provisions of the Government of India Act of 1935, itself the major constitutional achievement of Parliament between the two World Wars.

London Times - 13-06-1947

 

 

हत्या से ठीक पहले गांधी ने सरदार पटेल को क्या कसम दी?

EDUCATION IN THE BOMBAY PRESIDENCY

EDUCATION IN THE BOMBAY PRESIDENCY Article : The Servent of India - 28th March 1918

The report of the Director of Public Instruction for the quinquennium ended March 1917, which was recently published, furnishes abundant material for thought and reflection. It shows that the tendency towards educational progress is of so pronounced a character that adverse circumstances can check it but to a limited extent. During the first half of this period things were pursuing their normal course. But then came war, followed by stringent circulars ordering retrenchment all round, and it appeared for a time as if education was going to mark time during the continuance of the war. Fortunately Government themselves realised the unwisdom of restricting expenditure on education even in a time of war, and towards the close of this period the stringency of the economy circular was relaxed. The net result is that during this period expenditure on education has increased by Rs. 38,27,000 which has rendered progress possible in a varying degree in all directions.

At present the nation has set its heart on the development of primary education. Everyone will naturally turn to this branch to note what progress has been made. The report is not very satisfactory on this point, for while the increase in the attendance of boys in the secondary stage has been 21 percent, that of boys in primary schools has been only 10.2. What has happened since then, however, the passing of the Elementary Education Bill of the Hon. Mr. Patel, the promise of a more vigorous policy for the spread of primary education held out in the resolution of Government on the report and the realisation of the promise in the budget recently explained by the education member, all give cause for hope and lead one to believe that after all Government have recognised their responsibility and have made up their mind to tackle the problem of universal education in a systematic manner.

These indications of a comprehensive plan methodically worked out are somehow not so conspicuous in university and secondary education. In fact it appears that the stage of trial and experiment has not yet been passed, although some progress can be recorded here also. The College of Commerce, which was founded during this period, falls more naturally under the head of professional than university education proper. But the Gujarat College was taken under their own management by Government, the opening of the Karnatak College was definitely promised-- which promise has since been fulfilled, and the New Poona College was established in Poona by the Shikshana Prasarak Mandali. Thus during the quinquennium there has been an addition of only one second grade college, while the number of students reading in them has increased by 1583 or by 48 percent. This cannot be considered a very satisfactory state of things. The Director himself says : "All the Colleges are full to overflowing and complaints are constantly made regarding the insufficiency of existing accomodation in the college classes and the need of extending it." Since then the Karnatak College has begun work and the Surat College is arranging to do so from June next. But there is no systematic attempt to cope with the larger numbers that are sure to crowd in colleges, which, the Director remarks, "is an indication of the ever-increasing demand in this Presidency for higher education." More Government Colleges, we are inclined to think, are more or less out of the question. They are a very costly affair. The average cost in three Government Colleges works out at Rs. 206-1-5 per student, while the highest cost per student, viz, Rs. 383-10-9 is, to be found the Elphinstone College which again is a Government institution. The D. J. Sind College stands in a category by itself and need not be taken into account for purposes of comparison. Contrast with this the corresponding figure for the Fergusson College, which is an aided institution, and the difference will at once be found to be of a glaring character. The average cost in the Fergusson College is only Rs. 83-3-11. If the lowness of this figure is sought to be explained away on the plea of a large number of students the average of Rs. 105-2-6 in the New Poona College cannot be so accounted for. The number of its students has been limited by the University and stood during 1916-17, at 213. The irresistible inference is that private agency, being far more economical than Government agency and not less efficient, will have to be largely used for meeting "the ever increasing demand" for higher education if the available resources are to be fully utilised and made to yield the highest results.

This conviotion is brought home with greater force in the sphere of secondary education. Government do not propose to open more than one high school for a district, and during the period there was only one addition to the list of Government
high schools. We are not sorry for this decision of Government. Here again the question of cost is an important factor. The cost of educating each pupil in a Government high school Rs. 60-6-3, while that in aided high schools is only Rs. 50-9-1. The latter figure again is too high and does not give a correct idea of the actual
cost in an average high school. In subsidiary Form No.2 all Aided High schools are lumped together. It is necessary to take out from these European and Anglo-Indian high schools in which the average cost per head is Rs. 162-9-1, as also English teaching schools where it is Rs. 51-7-10. When these deductions are made, the average cost per pupil for the 57 aided high schools works out at Rs. 40-3-5 only. For a more accurate calculation a further deduction will have to be made. Some of the Mission high schools are costly, their average cost being more than Rs. 100 per head. Some special schools are even more expensive. For instance, in Bahadur Ji's Parsi Girls' High School at Kirkee the average cost per pupil is Rs. 328-4. Such schools must be classed separately and their average also shown. But even taking
the figures as they have been given above, it will be seen that Government high schools are 50% more expensive than aided high schools, and so for a given amount 50% more students can be educated by private agency than what can be done by Government agency.

From what' has been stated above, it will be clear that it is in the public ,interest to employ private agency for the purpose 01 meeting the ever increasing demands of higher and secondary education. The Hunter Commission of 1882 has definitely
pronounced in favour of such a policy. It was so completely accepted by the authorities of those days that the Government of Lord Reay actually opened negotiations with the Deccan Education Society for the transfer of the Deccan College to that body. What is wanted at this time is not any such wholesale transfer of Government institutions to private bodies, but a definite and deliberate policy of encouraging such bodies and so increase their usefulness. Private, bodies have
also an element of elasticity in their organization, which enables them to extend the scope of their operations when a necessity for it arises. The main difficulty of these bodies is want of funds. The grants-in-aid obtained from Government do not make things easy for them. The scale of grants allowable to such bodies was fixed long ago. Much water has flowed under the bridges since then. New ideas about equipment, methods, training and qualifications of teachers have come to
prevail and have rendered secondary and university education very expensive. The necessity of making larger grants has been felt by Government themselves. The special grants which are latterly paid to high schools and the imperial grants paid to colleges which they are allowed at their option to utilise for current or recurring expenditure clearly prove this. We contend that this is an unsatisfactory procedure. Every educational institution must know beforehand what help it may expect from Government and must be in a position to count upon this as a certainty before it
can undertake any scheme of permanent improvement entailing increased annual expenditure. For this purpose the scale of grants-in-aid to colleges and schools must be revised and made more liberal as soon as possible, so that existing institutions
will be able to increase their efficiency and extend their sphere of work. A liberal scale of grants, both recurring and non-recurring, is. even more necessary for the purpose of facilitating the starting of new institutions conducted by private bodies,
without which it will be impossible to meet the varied educational requirements of the Presidency.

H. G. Limaye

Speech During Kheda Satyagraha - ખેડા સત્યાગ્રહ

ખેડા સત્યાગ્રહ - ૧

[તા. ૧૮-૦૪-૧૯૧૮ના રોજ ખેડા સત્યાગ્રહ દરમ્યાન રાસ ગામે કાંઠાના ખેડુતોની સભા સમક્ષ આપેલું ભાષણ]

આજે આ કાંઠાની ભૂમિ મહાત્માશ્રીનાં પગલાંથી પાવન થઈ છે. બોરસદ તાલુકાના લોકો આખા જિલ્લામાં તોફાનીમાં તોફાની ગણાય છે. અને ખાસ કરીને કાંઠાના લોકો ઘણા તોફાની છે એમ કહેવાય છે.

હવે સત્યાગ્રહની લડત કાંઠામાં શરૂ થઈ છે, માટે આપણે ટંટો, લૂંટફાટ અને દગા વગેરે છોડી દેવાં જોઈએ, અને ન્યાયને રસ્તે ચાલવું જોઈએ. તમારામાં જે ઝનૂન હોય તેને ન્યાયને રસ્તે લડતાં વાપરવું. તમારી શક્તિનો ખોટો ઉપયોગ કરવો નહીં. ધારિયાં ઉગામવાનું છોડી દેવું. ભાઈચારો રાખવો. વિનયથી, વિવેકથી ચાલવું. આપણા જે હક્ક હોય તે મક્કમપણે માંગવા. મામલતદારોની બીક છોડી દેવી. હકની વાત હિંમતથી કહેવી. મામલતદારથી તમે હલકા નથી. કેટલીક વખત તો એવું હોય છે કે મામલતદાર પાસે 25 વીઘાંયે જમીન હોતી નથી. આપણે તેને ત્યાં સીધું જોખવા નહીં જવું. સત્કાર કરવો તો ઘેર બોલાવીને. તેના દાબથી, તેના રૂઆબથી ડરવું નહી, પરંતુ નિર્ભય બનવુ. આપણી લડતનો મુખ્ય હેતુ એ છે કે પ્રજામાંથી ભય કાઢી નાખવો, કુચાલ, કુસંપ, ટંટો-ફિસાદ દૂર કરવાં.

સરકાર તમને ખૂબ તાવશે, તમને દુ:ખ પણ આપશે. પણ દુ:ખ વિના સુખ નથી. સમજીને દુ:ખ વેઠવું એ સારામાં સારો રસ્તો છે. હું. જાણું છું કે તમને સીધે રસ્તે ચઢાવ્યા હોય તો ચઢી શકો એવા છો. આપણી લડતમાં ધર્મનું તત્વ વધું છે. મહાત્માજી તરફ તમે એટલો બધો પ્રેમ બતાવ્યો છે કે મહાત્માજીએ બતાવેલો રસ્તો તમે પકડી રાખશો એવી મારી ખાતરી છે.

સરકાર શું કરશે? જપ્તીઓ કરશે. ચોથાઈ ચઢાવશે, જમીન ખાલસા કરશે. પરંતુ તમે કોઈ પણ જાતનું તોફાન ન કરશો. મે જોયું છે કે તમારે ત્યાં જપ્તી થાય ત્યારે તમે ધારિયાં ઉછાળો છો. પરંતુ હવે તો આપણે લાકડીયે ઉગામવી નહી. જમીન ખાલસા કરે તો કાંઈ આખા ગામની જમીન ખાલસા ન થાય. તમારી જમીનમાં તો તમે જ હળ ઘાલશો. તમે જાણો છો કે એક કુંભાર પણ ગધેડા ઉપર પહેલાં એક મણ ભાર મૂકે, તે ખેંચે તો પાછો અધમણ ભાર વધારે, એમ કરી કરીને તેની પાસે બે મણ બોજો ખેંચાવે છે. તેમ જ સરકાર પણ તમે જેમ જેમ બોજો સહન કરતા જાઓ છો તેમ તેમ વધારે બોજો તમારા ઉપર મૂકે છે. તમે જે બોજાને અત્યાર સુધી સહન કર્યો છે તેને ફેંકી દો ને નિર્ભય થઈને બેસી જાઓ. સાચું છે તે અનુસરો પછે સરકાર પણ કહેશે કે પ્રજા નિર્માલ્ય નથી.

છેવટમાં મારી વિનંતી છે કે આકાશને પાતાળ એક થઈ જાય તોપણ તમારી પ્રતિજ્ઞા તોડશો નહી. તેમ કરશો તો ખેડા જિલ્લાનું નામ હિંદના ઈતિહાસમાં પહેલું લખાશે. આખા હિંદુસ્તાનની આંખ અત્યારે તમારી ઉપર છે. રૈયત જે ઈંસાફ માગે તે ઈંસાફ સરકારને આપવો જ પડે. જો પ્રજાબળ એકત્ર થાય તો કોઈ પણ સરકાર તેની સામે થઈ શકતી નથી. આ સરકાર તો પોતાને ન્યાયી કહેવડાવે છે, તેનાથી તો એમ થઈ જ કેમ શકે?

આ પ્રતિજ્ઞા પાળવામાં જ તમારી ભવિષ્યની પ્રજાનું બહેતર થવાનું છે.

આ લેખ ગમ્યો હોય તો બને તેટલો બીજાને મોકલજો. આભાર

Source : Sardar Patel na Bhashano

Shimla Conference - Sardar Vallabhbhai Patel

शिमला सम्मेलन 

१४ जून, १९४५ ई. को वायसराय लॉर्ड बेवेलने अपने एक ब्राडकास्ट भाषण मे राजनीतिक गतिरोध दूर करने के लिए और अंन्तरिम सरकार के गठन के लिए शिमला मे एक सम्मेलन करने की घोषणा की। उनका प्रस्ताव था कि वायसराय की कार्यकारिणी मे "कास्ट हिंदु (स्वर्ण हिंदु) और मुसलमानो की बराबर-बराबर प्रतिनिधित्व दिया जाय।(बोम्बे कार्निकल, १८ जून १९४५ के आधार पर) तथा वायसराय के प्रधान सेनापति के अतिरिक्त शेष सभी सदस्य भारतीय थे। वैदेशिक कार्य भी भारतीयो को दे दिया जायेगा। कार्यकारिणी वर्तमान विधान के आधीन ही कार्य करती रहेगी जब तक कि नया विधान न बन जाय। वायसराय केवल वैधानिक प्रमुख बना रहेगा।

१७ जून, १९४५ को सरदार पटेलने कास्ट हिंदू शब्द पर प्रतिक्रिया व्यक्त करते हुए कहा "यदि यह शर्त रही तो सम्मेलन मे कोंग्रेस का कोई औचित्य नही होगा क्योकि कोंग्रेस कोई वर्गीय संगठन नही है।"

वायसराय के प्रस्ताव पर विचार करने हेतु कोंग्रेस कार्यसमिति की बैठक मौलाना अब्दुल कलाम की अध्यक्षता मे बम्बई मे हुई। २१ व २२ जून को सम्पन्न इस बैठक मे निर्णय लिया कि २५ जून, १९४५ ई. को प्रस्तावित वायसराय की (शिमला) बैठक मे कोंग्रेस शामिल होगी।

२५ जून, १९४५ ई. को सम्मेलन प्रारम्भ हुआ। सम्मेलन के पहले ही दिन जिन्ना के इस वक्तव्य से सम्मेलन की सफलता संदिग्ध हो गई कि - "कोंग्रेस १० प्रतिशत हिंहुओ का प्रतिनिधित्व करती है जबकि मुस्लिम लीग ९० प्रतिशत या उससे अधिक मुसलमानो का प्रतिनिधित्व करती है।" तथा यह कहना गलत है कि कोंग्रेस का समस्त समुदायो पर प्रभाव है। (सरदार वल्लभ भाई पटेल व्यक्तित्व एवं विचार पृ. ११५ के आधार पर) २७ जून को जिन्ना ने वायसराय से स्पष्ट कह दिया कि वह केंद्रीय कार्यपालिका मे किसी अन्य दल के मुसलमान को स्वीकार नही करेंगे। अत कोंग्रेस और मुस्लिम लीग के मतभेद २९ जून को स्पष्ट हो गया।

३० जून १९४५ ई. को सरदार पटेल ने अपने भाषण मे कहा कि, "कोंग्रेस अपना राष्ट्रीय स्वरूप नष्ट नही कर सकती और न ही वह अपने सम्पूर्ण देश के प्रतिनिधित्व के दावे से पीछे हट सकती है। जिन्ना भले ही दावाअ करे कि देश के मुसलमानो का प्रतिनिधित्व मुस्लिम लीग करती है। कोंग्रेस ऐसे दावो को मानने की बजाय अलग रहना ही पसंद करेगी।" (वही पृ. ११५ के आधार पर) कोंग्रेस लीग गतिरोध के कारण २८ जून, १९४५ को १५ दिन के लिए स्थगित सम्मेलन पुन: १४ सितम्बर, १९४५ को शुरू हुआ। कोंग्रेसने अपने द्वारा दिये गये नामो मे सभी दलो के नाम दिये थे जबकि मुस्लिम लीगने कोई नाम देने से इंकार कर दिया। वायसरायने इस पर सम्मेलन को अनिश्चित काल के लिए भंग कर दिया।

Source : भारतीय राजनीति और सरदार वल्लभभाई पटेल तथा उनके विचारोंं की आधुनिक समय में प्रासंगिकता.