Revolutionary Bal Raj Bhalla - A fire that took the path of peace
ક્રાંતિકારી બલ રાજ ભલ્લા - એક અગ્નિ જેણે શાંતિનો માર્ગ અપનાવ્યો.
ભારતીય સ્વતંત્રતા સંગ્રામના ભવ્ય ઇતિહાસમાં, હિંમત અને બલિદાનના ઘણા એવા તાંતણા છે જે આજે પણ નજરથી ઓઝલ
છે. આ વાર્તાઓ એવા ગુમનામ નાયકોની છે, જેમના હૃદયમાં આઝાદ ભારત માટેની જ્યોત એટલી જ પ્રજ્વલિત હતી
જેટલી આપણા પ્રખ્યાત નેતાઓમાં હતી. આજે, હું આવા જ એક નાયકની વાર્તા પર પ્રકાશ પાડવા માંગુ છું—બલ
રાજ ભલ્લાની અવિશ્વસનીય ગાથા, એક એવી વ્યક્તિ જે વિદ્રોહની આગમાં તપ્યા અને આખરે શાંતિની શક્તિમાં પોતાનો
ઉદ્દેશ્ય શોધી કાઢ્યો.
10 જૂન, 1888ના રોજ એક પ્રતિષ્ઠિત પંજાબી પરિવારમાં જન્મેલા બલ રાજ ભલ્લાનો માર્ગ ભયજનક
નહીં,
પરંતુ પ્રતિષ્ઠા માટે નિર્ધારિત લાગતો હતો. તેમના પિતા
પ્રખ્યાત શિક્ષણશાસ્ત્રી મહાત્મા હંસ રાજ હતા, જે લાહોરની ડી.એ.વી. કોલેજના પ્રથમ પ્રિન્સિપાલ હતા. તેમ
છતાં,
ઉચ્ચ વર્ગના આરામદાયક જીવનમાં તેમને કોઈ રસ ન હતો. સત્તર
વર્ષની નાની વયે, તેમનું
મન ઉગ્ર રાષ્ટ્રવાદના શક્તિશાળી વિચારોથી મોહિત હતું, જે બંકિમચંદ્ર ચેટર્જીના લેખન અને રાસ બિહારી બોઝ જેવા
બંગાળી ક્રાંતિકારીઓની પ્રવૃત્તિઓથી પ્રેરિત હતું. જોકે તેમણે 1911માં એમ.એ.ની પદવી મેળવી, પરંતુ તેમનું સાચું શિક્ષણ સ્વતંત્રતા આંદોલનની ભૂગર્ભ
દુનિયામાં થયું—એક એવી પ્રતિબદ્ધતા કે જેના કારણે બ્રિટીશ સત્તાવાળાઓએ આખરે તેમની
તમામ યુનિવર્સિટી પદવીઓ છીનવી લીધી.
બલ રાજ ભલ્લા માટે, સ્વતંત્રતા
એ વાટાઘાટોથી મેળવવાનો લક્ષ્ય નહોતો; તે એક અધિકાર હતો જેને છીનવી લેવાનો હતો. તેઓ એક કટ્ટર
ક્રાંતિકારી હતા, જે
માનતા હતા કે દમનકારી બ્રિટિશ રાજને ઉથલાવી દેવા માટે કોઈપણ સાધન યોગ્ય છે. તેમના
માટે,
આંદોલનને ભંડોળ પૂરું પાડવા માટે બેંક લૂંટ અથવા બ્રિટિશ
અધિકારીઓની હત્યા પણ ગુના નહોતા, પરંતુ એક ધર્મયુદ્ધમાં જરૂરી કાર્યો હતા. આ અટલ માન્યતાએ તેમને લોર્ડ
હાર્ડિંગની હત્યાના ષડયંત્ર અને કુખ્યાત લાહોર ષડયંત્ર કેસ જેવી ગુપ્ત યોજનાઓની
દુનિયામાં પહોંચાડી દીધા. તેમની ક્રાંતિકારી પ્રવૃત્તિઓની કિંમત તેમણે બ્રિટીશ
જેલોની ઠંડી અને નિર્દયી સળિયા પાછળ જીવનના ઘણા વર્ષો વિતાવીને ચૂકવી.
તેમ છતાં, તેમને
માત્ર હિંસાના પૂજારી તરીકે ઓળખવા એ તેમના પાત્રની જટિલતાને અવગણવા બરાબર છે.
ભલ્લા ગહન વિરોધાભાસો ધરાવતા વ્યક્તિ હતા. તેઓ એક કટ્ટર સમાજ સુધારક હતા, જેમણે જ્ઞાતિ પ્રથા અને અસ્પૃશ્યતા સામે લડત આપી, છતાં તેઓ જાતિ સમાનતામાં સંપૂર્ણપણે માનતા ન હતા. તેમણે
અંગ્રેજીને ફરજિયાત વિષય તરીકે આધુનિક, વૈજ્ઞાનિક શિક્ષણની હિમાયત કરી, સાથે સાથે સંસ્કૃત અને હિન્દીના ઊંડા સાંસ્કૃતિક મહત્વને પણ
સમજ્યા. કદાચ સૌથી મોટો વિરોધાભાસ સ્વતંત્ર ભારત માટે તેમની દ્રષ્ટિ હતી: બ્રિટીશ
સામ્રાજ્યવાદના કટ્ટર દુશ્મન હોવા છતાં, તેઓ બ્રિટીશ સંસદીય પદ્ધતિ પર આધારિત સરકારના પક્ષમાં હતા.
આ સૂક્ષ્મતા તેમની વાર્તાને માત્ર ઐતિહાસિક જ નહીં, પણ ઊંડી માનવતાવાદી બનાવે છે.
તેમના જીવનનો સૌથી નાટકીય અધ્યાય તેમનું મહાન પરિવર્તન હતું. વર્ષો સુધી, ભલ્લાને કોંગ્રેસની અહિંસક વિચારધારા સાથે કોઈ સહાનુભૂતિ ન
હતી અને તેઓ સુભાષચંદ્ર બોઝના ઉગ્રવાદી અભિગમની ખૂબ પ્રશંસા કરતા હતા. તેમણે
બળજબરીથી અંગ્રેજોને બહાર કાઢવા માટે વિદેશી સમર્થનની શોધમાં જર્મની સુધીની
મુસાફરી પણ કરી. પરંતુ જેમ જેમ વર્ષો વીતતા ગયા, તેમ તેમ એક ગહન પરિવર્તન આવ્યું. તેમની અંદરનું તોફાન શાંત
થવા લાગ્યું. તેઓ મહાત્મા ગાંધીના સત્ય અને અહિંસાના દર્શનના પ્રભાવમાં આવ્યા.
પોતાના ક્રાંતિકારી સાથીઓને આશ્ચર્યચકિત કરતા, બલ રાજ ભલ્લા, જે ક્રિયા અને વિદ્રોહના માણસ હતા, તેમણે પિસ્તોલ અને બોમ્બના પંથનો ત્યાગ કર્યો.
તેમના પાછલા વર્ષોમાં, ભલ્લાએ
તેમની અસાધારણ બુદ્ધિને લેખન અને ભાષણમાં વાળી, અને તેમના વિચારોનો અંગ્રેજી, હિન્દી અને પંજાબીમાં પ્રચાર કર્યો. તેઓ એક આદરણીય
શિક્ષણશાસ્ત્રી રહ્યા, અને
થોડા સમય માટે જોધપુરના મહારાજાના પુત્રને પણ ભણાવ્યું. જોકે ક્રાંતિકારી
પ્રવૃત્તિઓમાં તેમની વ્યસ્તતાએ તેમને ગ્રામીણ શિક્ષણને પ્રોત્સાહન આપવાના તેમના
સ્વપ્નને સંપૂર્ણપણે સાકાર કરવા દીધું નહીં, તેમનો વારસો સુરક્ષિત હતો. 26 ઓક્ટોબર, 1956ના રોજ સમાપ્ત થયેલું બલ રાજ ભલ્લાનું જીવન એ વાતનું
શક્તિશાળી પ્રમાણ છે કે સ્વતંત્રતાની લડાઈ ઘણા મોરચે લડાઈ હતી—માત્ર શેરીઓમાં જ
નહીં,
પરંતુ તેના મહાન યોદ્ધાઓના હૃદય અને દિમાગમાં પણ. એક જ્વલંત
ક્રાંતિકારીથી શાંતિમાં વિશ્વાસ કરનાર સુધીની તેમની યાત્રા ભારતીય સ્વતંત્રતા
આંદોલનની વિકસતી, બહુપક્ષીય
આત્માનું પ્રમાણ છે.
Subscribe us : WhatsApp Youtube Channel Visit us : Sardar Patel
