Swaraj - 08 - Pyarimohan Acharya: The Forgotten Rebel Who Forged Odisha's Identity

Pyarimohan Acharya: The Forgotten Rebel Who Forged Odisha's Identity

પ્યારીમોહન આચાર્ય: ઓડિશાની ઓળખ ઘડનાર વિસરાયેલા વિદ્રોહી

એક ઐતિહાસિક સંશોધક તરીકે, હું વારંવાર જોઉં છું કે રાષ્ટ્રીય ઇતિહાસના ભવ્ય ચિત્રો અસંખ્ય અકથિત વાર્તાઓના દોરાથી વણાયેલા હોય છે. આપણે મહાન વ્યક્તિઓને યાદ કરીએ છીએ, પરંતુ તેઓ આર્કાઇવ્સમાં, નાજુક દસ્તાવેજોમાં છૂપાયેલા છે, જ્યાં આપણને પરિવર્તનના સાચા શિલ્પકારો મળે છે. આવું જ એક નામ જે મારા સંશોધનમાં ગુંજી ઉઠ્યું તે હતું પ્યારીમોહન આચાર્ય. 5 ઓગસ્ટ, 1852ના રોજ કટકના કુઆંપાલમાં જન્મેલા, તેમની વાર્તા કહેવા જેવી છે - તે એ વાતનો પુરાવો છે કે કેવી રીતે એક વ્યક્તિનું સંક્ષિપ્ત, તેજસ્વી જીવન એક પ્રદેશના જાગરણનો પાયો નાખી શકે છે. તેઓ ઓડિશાના વિસરાયેલા સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓમાંના એક તરીકે ઊભા છે, એક એવી વ્યક્તિ જેનું કાર્ય પેઢીઓ સુધી ગુંજતું રહ્યું.

પ્યારીમોહનની ક્રાંતિકારી ભાવનાની ભઠ્ઠી તેમનો રેવનશો કોલેજનો સમય હતો. જ્યારે મોટાભાગના વિદ્યાર્થીઓ તેમના અભ્યાસમાં મગ્ન હતા, ત્યારે તેઓ એક ખૂબ મોટા ઉદ્દેશ્યથી ગ્રસ્ત હતા: તેમના લોકોનો સામાજિક-રાજકીય ઉત્કર્ષ. આ માત્ર યુવા આદર્શવાદ નહોતો; તેમનું આ એક કેન્દ્રિત મિશન હતું. એક વિદ્યાર્થી માટે આશ્ચર્યજનક હિંમતના કાર્યમાં, તેમણે એક પાક્ષિક પત્ર, ઉત્કલ પુત્ર શરૂ કર્યું. આ પ્રકાશન તેમની તલવાર બની ગયું, જેણે બ્રિટીશ વહીવટના અન્યાયોની નિર્ભયપણે ટીકા કરી. આનું મહત્વ ઓછું આંકી શકાય નહીં. આપણે ભારતીય રાષ્ટ્રવાદમાં સ્થાનિક પ્રેસની ભૂમિકા સમજવી જોઈએ; આ સ્થાનિક અખબારો જ એવા પ્રથમ મંચ હતા જેમણે અવાજ વગરના લોકોને અવાજ આપ્યો અને વસાહતી કથાઓને પડકારી. સ્વાભાવિક રીતે, ઓડિશા પર બ્રિટીશ શાસનની અસર અંગેની તેમની તીવ્ર ટીકાઓએ સત્તાવાળાઓને ગુસ્સે કર્યા. જ્યારે જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટે માફીની માંગ કરી, ત્યારે પ્યારીમોહને ઇનકાર કર્યો. 1871માં તેમનો બહિષ્કાર અંત નહોતો પણ એક મુક્તિ હતી, જેણે તેમને તેમના જીવનના સાચા આહ્વાનને અનુસરવા માટે સ્વતંત્ર કર્યા.

કોલેજ જીવનમાંથી મુક્ત થઈને, પ્યારીમોહને તરત જ તેમની ઊર્જાને એક એવા પ્રોજેક્ટમાં લગાવી દીધી જેને અન્ય લોકો અશક્ય માનતા હતા: એક ખાનગી હાઇ સ્કૂલની સ્થાપના કરી, એ પણ એક એવા યુગમાં જ્યાં શિક્ષણ મોટાભાગે બ્રિટીશરો દ્વારા નિયંત્રિત હતું, આ આત્મનિર્ણયનું એક ક્રાંતિકારી કૃત્ય હતું. તેઓ માનતા હતા કે સાચી રાષ્ટ્રીય ચેતના ફક્ત યુવાન મનને આકાર આપીને જ બનાવી શકાય છે, જે વસાહતી અભ્યાસક્રમના પૂર્વગ્રહોથી મુક્ત હોય. વર્ષોના અથાક પ્રયત્નો પછી, તેમણે 1875માં તેમની શાળાની સ્થાપના કરી. આજે, આ સંસ્થા પ્યારીમોહન એકેડેમી તરીકે ઊભી છે, જે તેમના દ્રષ્ટિકોણનું જીવંત સ્મારક છે. તેની સ્થાપના કટકમાં શિક્ષણના પ્રારંભિક ઇતિહાસમાં એક નિર્ણાયક ક્ષણ દર્શાવે છે, જે રાષ્ટ્રીય ગૌરવ અને બૌદ્ધિક સ્વતંત્રતામાં મૂળ ધરાવતી શિક્ષણ પ્રણાલી તરફના પરિવર્તનનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.

પ્યારીમોહન વિશે જે બાબત ખરેખર નોંધપાત્ર છે તે તેમના દ્રષ્ટિકોણની વિશાળતા છે. તેઓ સમજતા હતા કે જે લોકોનો કોઈ નોંધાયેલ ઇતિહાસ નથી, તેમની કોઈ ઓળખ નથી. તે સમયે, તેમની ભૂમિનો ઇતિહાસ ખંડિત હતો, જે ઘણીવાર તેના વિજેતાઓના દ્રષ્ટિકોણથી કહેવામાં આવતો હતો. તેથી, તેમણે તેમના પ્રદેશનો એક વ્યાપક ઇતિહાસ સંકલિત કરવાનું ભગીરથ કાર્ય હાથ ધર્યું. 1879માં, તેમની શ્રેષ્ઠ કૃતિ, ઉત્કલાર ઇતિહાસ (ઉત્કલ/ઓરિસ્સાનો ઇતિહાસ) પ્રકાશિત થઈ. આ ઓડિયા લોકો માટે, ઓડિયા ભાષામાં લખાયેલો ઓરિસ્સાનો પ્રથમ ઇતિહાસ હતો. ઉત્કલાર ઇતિહાસનું મહત્વ ગહન હતું; તેણે ઓરિસ્સાના લોકોને એક સહિયારી કથા, સામૂહિક ભૂતકાળની ભાવના અને એકીકૃત ઓળખ ઘડવા માટે એક શક્તિશાળી સાધન આપ્યું. આ એક જ કાર્યે ઓડિયા ઇતિહાસ અને સંસ્કૃતિમાં ગૌરવને પુનર્જીવિત કરવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી.

પ્યારીમોહનની સુધારણાની શોધ માત્ર રાજકારણ અને શિક્ષણ સુધી મર્યાદિત ન હતી; તે ઊંડી આધ્યાત્મિક હતી. ભક્ત કવિ મધુસૂદન રાવ જેવા મહાનુભાવો સાથેના તેમના ગાઢ સંબંધે તેમને બ્રહ્મોવાદ અપનાવવા પ્રેર્યા. ઓડિશામાં બ્રહ્મો સમાજનો પ્રભાવ ઉપખંડમાં ફેલાયેલી બૌદ્ધિક અને ધાર્મિક સુધારણાની એક મોટી લહેરનો ભાગ હતો. પ્યારીમોહન માટે, આ માત્ર શ્રદ્ધાનો ફેરફાર નહોતો; તે એક એવું દર્શન હતું જે એક સંયુક્ત, તર્કસંગત અને ન્યાયી સમાજના તેમના દ્રષ્ટિકોણ સાથે સુસંગત હતું, જે લોકોને વિભાજીત કરતા સિદ્ધાંતોથી મુક્ત હતું. 19મી સદીના ભારતના સમર્પિત સમાજ સુધારકોમાંના એક તરીકે, તેમણે કટકમાં 'બ્રહ્મોપાસના સમાજ'ની સ્થાપના કરી, જેનો ઉદ્દેશ્ય વિવિધ ધર્મોના લોકોને એક પરમ તત્વની ઉપાસના હેઠળ એક કરવાનો હતો, જે તેમના સમય માટે ખરેખર એક પ્રગતિશીલ આદર્શ હતો.

તેમની પ્રામાણિકતા સંપૂર્ણ અને સમાધાનહીન હતી. બ્રિટીશરોએ, તેમના પ્રભાવને ઓળખીને, તેમને ડેપ્યુટી મેજિસ્ટ્રેટ સહિત પ્રતિષ્ઠિત સરકારી હોદ્દાઓની ઓફર કરીને પોતાની સાથે લેવાનો પ્રયાસ કર્યો. પરંતુ પ્યારીમોહને તે બધાને નકારી દીધા. તેમનો અસ્વીકાર માત્ર રાજકીય નિવેદન નહોતું; તે આત્મ-સન્માનની ઊંડી ઘોષણા હતી. સત્તાવાળાઓને લખેલા એક પત્રમાં, તેમણે ખુમારી સાથે લખ્યું, "જો તમે મને વાઇસરોયનું પદ ઓફર કરશો, તો હું તેને કોઈપણ સંકોચ વિના ઠુકરાવી દઈશ." આ એક જ અવતરણ સૌથી સિદ્ધાંતવાદી ઓડિયા રાષ્ટ્રવાદી નેતાઓમાંના એકની ભાવનાને સમાવે છે. તેઓ સમજતા હતા કે સાચી શક્તિ અત્યાચારીના ટેબલ પર સ્થાન સ્વીકારવામાં નથી, પરંતુ પોતાના લોકોને પોતાનું નિર્માણ કરવા માટે સશક્ત બનાવવામાં છે.

પ્યારીમોહન આચાર્યનું જીવન દુઃખદ રીતે ટૂંકું હતું; 28 ડિસેમ્બર, 1881ના રોજ માત્ર 29 વર્ષની વયે તેમનું અવસાન થયું. તેમ છતાં, તે સંક્ષિપ્ત ગાળામાં, તેઓ એક પત્રકાર, એક શિક્ષણશાસ્ત્રી, એક ઇતિહાસકાર અને એક આધ્યાત્મિક સુધારક હતા. તેમણે રાષ્ટ્રીય ચેતનાની એવી જ્યોત પ્રગટાવી જે આગળ જતાં એક ગર્જના કરતી આગ બની. તેમણે તેમના લોકોને એ સમજાવવા માટે અથાક મહેનત કરી કે સ્વતંત્રતા તેમનો અવિભાજ્ય અધિકાર છે અને તેમણે તેને પ્રાપ્ત કરવા માટે પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. ભલે તેમનું નામ અન્ય લોકો જેટલું વ્યાપકપણે જાણીતું ન હોય, તેમનો વારસો આધુનિક ઓડિશાના તાણાવાણામાં કોતરાયેલો છે. તેઓ એક શક્તિશાળી સ્મૃતિપત્ર છે કે ઇતિહાસ ફક્ત લાંબા જીવન અને ભવ્ય લડાઈઓથી જ નહીં, પરંતુ એક અલગ ભવિષ્યની કલ્પના કરવાની હિંમત કરનારાઓના સાહસની તીવ્ર, તેજસ્વી ઝલકથી પણ આકાર લે છે.

प्यारीमोहन आचार्य: ओडिशा की पहचान गढ़ने वाले विस्मृत विद्रोही

एक ऐतिहासिक शोधकर्ता के रूप में, मैं अक्सर पाता हूं कि राष्ट्रीय इतिहास के भव्य चित्र अनगिनत अनकही कहानियों के धागों से बुने होते हैं। हम बड़ी हस्तियों को याद करते हैं, लेकिन यह अभिलेखागार में, नाजुक दस्तावेजों में छिपा हुआ है, जहां हमें बदलाव के सच्चे वास्तुकार मिलते हैं। ऐसा ही एक नाम जो मेरे शोध में गूंजता रहा, वह था प्यारीमोहन आचार्य। 5 अगस्त, 1852 को कटक के कुआंपाल में जन्मे, उनकी कहानी बताए जाने योग्य है - यह इस बात का प्रमाण है कि कैसे एक व्यक्ति का संक्षिप्त, शानदार जीवन एक क्षेत्र के जागरण की नींव रख सकता है। वे ओडिशा के भूले-बिसरे स्वतंत्रता सेनानियों में से एक के रूप में खड़े हैं, एक ऐसा व्यक्ति जिसका काम पीढ़ियों तक गूंजता रहा।

प्यारीमोहन की क्रांतिकारी भावना की भट्टी उनका रावेनशॉ कॉलेज का समय था। जबकि अधिकांश छात्र अपनी पढ़ाई में डूबे हुए थे, वे एक बहुत बड़े उद्देश्य में तल्लीन थे: अपने लोगों का सामाजिक-राजनीतिक उत्थान। यह केवल युवा आदर्शवाद नहीं था; यह एक केंद्रित मिशन था। एक छात्र के लिए आश्चर्यजनक दुस्साहस के कार्य में, उन्होंने एक पाक्षिक पत्र, उत्कल पुत्र का शुभारंभ किया। यह प्रकाशन उनकी तलवार बन गया, जिसने ब्रिटिश प्रशासन के अन्यायों की निर्भीकता से आलोचना की। इसका महत्व कम नहीं आंका जा सकता। हमें भारतीय राष्ट्रवाद में स्थानीय प्रेस की भूमिका को समझना चाहिए; ये स्थानीय समाचार पत्र ही वे पहले मंच थे जिन्होंने बेजुबानों को आवाज दी और औपनिवेशिक आख्यानों को चुनौती दी। स्वाभाविक रूप से, ओडिशा पर ब्रिटिश शासन के प्रभाव की उनकी तीखी आलोचनाओं ने अधिकारियों को नाराज कर दिया। जब जिला मजिस्ट्रेट ने माफी की मांग की, तो प्यारीमोहन ने इनकार कर दिया। 1871 में उनका निष्कासन एक अंत नहीं बल्कि एक मुक्ति थी, जिसने उन्हें अपने जीवन के सच्चे आह्वान को आगे बढ़ाने के लिए स्वतंत्र कर दिया।

कॉलेज जीवन से मुक्त होकर, प्यारीमोहन ने तुरंत अपनी ऊर्जा को एक ऐसे प्रोजेक्ट में लगा दिया जिसे दूसरे असंभव मानते थे: एक निजी हाई स्कूल की स्थापना। एक ऐसे युग में जहां शिक्षा काफी हद तक अंग्रेजों द्वारा नियंत्रित थी, यह आत्मनिर्णय का एक क्रांतिकारी कार्य था। उनका मानना ​​था कि सच्ची राष्ट्रीय चेतना केवल युवा मनों को आकार देकर ही बनाई जा सकती है, जो औपनिवेशिक पाठ्यक्रम के पूर्वाग्रहों से मुक्त हों। वर्षों के अथक प्रयास के बाद, उन्होंने 1875 में अपने स्कूल की स्थापना की। आज, यह संस्थान प्यारीमोहन अकादमी के रूप में खड़ा है, जो उनके दृष्टिकोण का एक जीवंत स्मारक है। इसकी स्थापना कटक में शिक्षा के प्रारंभिक इतिहास में एक महत्वपूर्ण क्षण है, जो राष्ट्रीय गौरव और बौद्धिक स्वतंत्रता में निहित शिक्षा प्रणाली की ओर एक बदलाव का प्रतिनिधित्व करता है।

प्यारीमोहन के बारे में जो बात वास्तव में उल्लेखनीय है, वह उनके दृष्टिकोण की विशालता है। वे समझते थे कि जिस कौम का कोई दर्ज इतिहास नहीं होता, उसकी कोई पहचान नहीं होती। उस समय, उनकी भूमि का इतिहास खंडित था, जिसे अक्सर उसके विजेताओं के दृष्टिकोण से बताया जाता था। इसलिए, उन्होंने अपने क्षेत्र का एक व्यापक इतिहास संकलित करने का स्मारकीय कार्य किया। 1879 में, उनकी उत्कृष्ट कृति, उत्कलार इतिहास (उत्कल/उड़ीसा का इतिहास) प्रकाशित हुई। यह ओडिया लोगों के लिए, ओडिया भाषा में लिखा गया उड़ीसा का पहला इतिहास था। उत्कलार इतिहास का महत्व गहरा था; इसने उड़ीसा के लोगों को एक साझा आख्यान, सामूहिक अतीत की भावना और एक एकीकृत पहचान बनाने के लिए एक शक्तिशाली उपकरण दिया। इस एक कार्य ने ओडिया इतिहास और संस्कृति में गौरव को पुनर्जीवित करने में महत्वपूर्ण भूमिका निभाई।

प्यारीमोहन की सुधार की खोज केवल राजनीति और शिक्षा तक ही सीमित नहीं थी; यह गहन रूप से आध्यात्मिक थी। भक्त कवि मधुसूदन राव जैसे दिग्गजों के साथ उनके घनिष्ठ संबंध ने उन्हें ब्रह्म समाज को अपनाने के लिए प्रेरित किया। ओडिशा में ब्रह्म समाज का प्रभाव उपमहाद्वीप में चल रही बौद्धिक और धार्मिक सुधार की एक बड़ी लहर का हिस्सा था। प्यारीमोहन के लिए, यह केवल आस्था का परिवर्तन नहीं था; यह एक ऐसा दर्शन था जो एक संयुक्त, तर्कसंगत और न्यायपूर्ण समाज के उनके दृष्टिकोण के साथ संरेखित था, जो लोगों को विभाजित करने वाले हठधर्मिता से मुक्त था। 19वीं सदी के भारत के समर्पित समाज सुधारकों में से एक के रूप में, उन्होंने कटक में 'ब्रह्मोपासना समाज' की स्थापना की, जिसका उद्देश्य विभिन्न धर्मों के लोगों को एक सर्वोच्च सत्ता की पूजा के तहत एकजुट करना था, जो उनके समय के लिए वास्तव में एक प्रगतिशील आदर्श था।

उनकी सत्यनिष्ठा पूर्ण और अडिग थी। अंग्रेजों ने उनके प्रभाव को पहचानते हुए, उन्हें डिप्टी मजिस्ट्रेट सहित प्रतिष्ठित सरकारी पदों की पेशकश करके अपने साथ मिलाने की कोशिश की। प्यारीमोहन ने उन सभी को अस्वीकार कर दिया। उनका इनकार केवल एक राजनीतिक बयान नहीं था; यह आत्म-सम्मान की एक गहरी घोषणा थी। अधिकारियों को लिखे एक पत्र में, उन्होंने प्रसिद्ध रूप से लिखा, "यदि आप मुझे वायसराय का पद प्रदान करते हैं, तो मैं उसे बिना किसी हिचकिचाहट के ठुकरा दूंगा।" यह एक उद्धरण सबसे सैद्धांतिक ओडिया राष्ट्रवादी नेताओं में से एक की भावना को समाहित करता है। वे समझते थे कि असली शक्ति उत्पीड़क की मेज पर एक सीट स्वीकार करने में नहीं है, बल्कि अपने लोगों को अपना निर्माण करने के लिए सशक्त बनाने में है।

प्यारीमोहन आचार्य का जीवन दुखद रूप से छोटा था; 28 दिसंबर, 1881 को मात्र 29 वर्ष की आयु में उनका निधन हो गया। फिर भी, उस संक्षिप्त अवधि में, वे एक पत्रकार, एक शिक्षाविद्, एक इतिहासकार और एक आध्यात्मिक सुधारक थे। उन्होंने राष्ट्रीय चेतना की एक ऐसी लौ जलाई जो आगे चलकर एक दहाड़ती आग बन गई। उन्होंने अपने लोगों को यह एहसास दिलाने के लिए अथक परिश्रम किया कि स्वतंत्रता उनका अहस्तांतरणीय अधिकार है और उन्हें इसे प्राप्त करने का प्रयास करना चाहिए। यद्यपि उनका नाम दूसरों की तरह व्यापक रूप से ज्ञात नहीं हो सकता है, उनकी विरासत आधुनिक ओडिशा के ताने-बाने में उकेरी गई है। वे एक शक्तिशाली अनुस्मारक हैं कि इतिहास केवल लंबे जीवन और भव्य लड़ाइयों से नहीं बनता, बल्कि उन लोगों के साहस की तीव्र, शानदार चमक से भी बनता है जो एक अलग भविष्य की कल्पना करने का साहस करते हैं।

Pyarimohan Acharya: The Forgotten Rebel Who Forged Odisha's Identity

As a historical researcher, I often find that the grand tapestries of national histories are woven with threads of countless untold stories. We remember the towering figures, but it's in the archives, tucked away in brittle documents, that we find the true architects of change. One such name that echoed through my research was Pyarimohan Acharya. Born on August 5, 1852, in Kuanpal, Cuttack, his is a story that begs to be told—a testament to how one individual’s brief, brilliant life could lay the foundation for a region's awakening. He stands as one of the most significant forgotten freedom fighters of Odisha, a man whose work rippled through generations.

The crucible of Pyarimohan’s revolutionary spirit was his time at Ravenshaw College. While most students were absorbed in their studies, he was consumed by a far greater purpose: the socio-political upliftment of his people. This wasn't mere youthful idealism; it was a focused mission. In a stunning act of audacity for a student, he launched a fortnightly paper, the Utkala Putra. This publication became his sword, fearlessly criticizing the injustices of the British administration. The significance of this cannot be overstated. We must understand the role of the vernacular press in Indian nationalism; these local papers were the first platforms to give a voice to the voiceless and challenge colonial narratives. Naturally, his sharp critiques of the impact of British rule on Odisha infuriated the authorities. When the District Magistrate demanded an apology, Pyarimohan refused. His expulsion in 1871 wasn't an end but a liberation, setting him free to pursue his life's true calling.

Unchained from collegiate life, Pyarimohan immediately channeled his energy into a project others deemed impossible: establishing a private high school. In an era where education was largely controlled by the British, this was a radical act of self-determination. He believed that true national consciousness could only be built by shaping young minds, free from the biases of a colonial curriculum. After years of tireless effort, he founded his school in 1875. Today, this institution stands as the Pyarimohan Academy, a living monument to his vision. Its establishment marks a pivotal moment in the early history of education in Cuttack, representing a shift towards an education system rooted in national pride and intellectual freedom.

What’s truly remarkable about Pyarimohan is the sheer breadth of his vision. He understood that a people without a recorded history are a people without an identity. At the time, the history of his land was fragmented, often told through the lens of its conquerors. So, he undertook the monumental task of compiling a comprehensive history of his region. In 1879, his masterpiece, Utkalara Itihasa (The History of Utkala/Orissa), was published. This was the first history of Orissa written in the Odia language, for the Odia people. The significance of Utkalara Itihasa was profound; it gave the people of Orissa a shared narrative, a sense of collective past, and a powerful tool for forging a unified identity. This single act was instrumental in reviving pride in Odia history and culture.

Pyarimohan’s quest for reform was not confined to politics and education; it was deeply spiritual. His close association with luminaries like Bhakta Kavi Madhusudan Rao led him to embrace Brahmoism. The Brahmo Samaj influence in Orissa was part of a larger wave of intellectual and religious reform sweeping across the subcontinent. For Pyarimohan, this wasn't just a change of faith; it was a philosophy that aligned with his vision of a united, rational, and just society, free from the dogmas that divided people. As one of the dedicated social reformers in 19th-century India, he established the ‘Brahmopasana Samaj’ in Cuttack, aiming to unite people of different faiths under the worship of one Supreme Being, a truly progressive ideal for his time.

His integrity was absolute and uncompromising. The British, recognizing his influence, tried to co-opt him with offers of prestigious government posts, including Deputy Magistrate. Pyarimohan refused them all. His rejection was not just a political statement; it was a profound declaration of self-respect. In a letter to the authorities, he famously wrote, "If you offer me the post of Viceroy, I shall spurn it without any hesitation." This single quote encapsulates the spirit of one of the most principled Odia nationalist leaders. He understood that true power lay not in accepting a seat at the oppressor's table but in empowering his own people to build their own.

Pyarimohan Acharya's life was tragically short; he passed away on December 28, 1881, at the age of just 29. Yet, in that brief span, he was a journalist, an educator, a historian, and a spiritual reformer. He ignited a flame of national consciousness that would grow into a roaring fire. He worked tirelessly to make his people realize that freedom was their inalienable right and that they must strive to achieve it. Though his name may not be as widely known as others, his legacy is etched into the very fabric of modern Odisha. He is a powerful reminder that history is not only shaped by long lives and grand battles but also by the intense, brilliant flashes of courage from those who dare to imagine a different future.

---

Subscribe us : WhatsApp Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---