શા માટે સરદાર પટેલે વિદેશી કાપડના બહિષ્કાર નો વિરોધ કર્યો હતો અને તેમની આ વાતને કોણે ટેકો આપ્યો હતો?
આજ કાલ ટૂંકાગાળાના બહિષ્કારની મોસમ ફૂલી ફાલી છે, ચાઈનીઝ વસ્તુઓ નો બહિષ્કાર, ફિલ્મોનો બહિષ્કાર, વગેરે વગેરે. ટૂંકાગાળાનો બહિષ્કાર એટલે કે આ બહિષ્કાર લોકો પોતાની સગવડ મુજબ કરી રહ્યા છે, કોણ બહિષ્કાર કરાવે? કોણ બહિષ્કાર કરે? કોણ બહિષ્કાર નો ભોગ બને? કોને બહિષ્કાર થી ફાયદો થયો? કોને નુકસાન થયું? આ બહિષ્કાર જો દેશહિતમાં હતો કાયમી કેમ ન રહ્યો? ફક્ત સોશિયલ મિડીયા પૂરતો જ કેમ રહ્યો? આ બધા જ પ્રશ્નો ના જવાબ મળે તો કદાચ આવા ટૂંકાગાળાના બહિષ્કાર નો ઉદ્દેશ સમજ પડે. બહિષ્કાર વિષે લોકોની જાણકારી હોતી જ નથી કે નહિવત હોય છે. એક આંધળું અનુકરણ શરૂ થઈ જાય છે અને આડે લાકડે આડો વહેર કરવાના ચક્કરમાં સરવાળે આવા બહિષ્કાર નું આયુષ્ય લાંબુ નથી રહેતું. જેનું મુખ્ય કારણ અનુકરણ છે. એવું નથી કે બહિષ્કાર ના કરવો જોઈએ, જ્યાં જરૂર જણાય ત્યાં બહિષ્કાર કરવો જ જોઈએ, બહિષ્કાર થી લોકો કે દેશનું ભલું થતું હોય તો શું કામ ના કરવો જોઈએ! જેમ કે થોડા સમય પહેલા ચીને ભારતની સીમા ઓળંગી ત્યારે સોશિયલ મિડીયા માં એક ટ્રેન્ડ શરૂ થયેલો કે #boycottchina તે સમયે લોકોએ ચીન ની બનાવટની વસ્તુઓ નો દેશહિતમાં બહિષ્કાર કરેલો, પરંતુ તે ફક્ત સોશિયલ મિડીયા પૂરતો જ સીમિત રહ્યો, કોઈ પોતાના ઘરમાં વપરાતી ચીન ની બનાવટની મોંઘી ચીજવસ્તુઓનો બહિષ્કાર ક્યારેય કર્યો નહીં અને આ બહિષ્કાર એક સમય પૂરતો જ રહ્યો ત્યારબાદ જૈસે થે જેવી પરિસ્થિતિ થઈ ગઈ. આજે આ વાત એટલા માટે કહેવી જરૂરી છે કે આઝાદીની લડત દરમ્યાન વિદેશી કાપડનો બહિષ્કાર થયો હતો અને ભારતના આઝાદીના લડવૈયાઓએ આ બહિષ્કાર અંત સુધી કર્યો અને સ્વદેશી વસ્તુઓ ના વપરાશ નો વ્યાપ વધાર્યો. વિદેશી કાપડનો વિરોધ એટલે સીધી લીટીમાં સમજી શકે કે આ વિરોધ અંગ્રેજોનો વિરોધ હતો તેમ છતાં પણ સરદાર પટેલે ગાંધીજીના આ નિર્ણયનો વિરોધ કર્યો અને ત્યાર બાદ ગાંધીજીના નિર્ણયને સ્વીકાર્યો પણ ખરો. કહેવાનો ભાવાર્થ એજ કે તેમણે ગાંધીજીનું આંધળું અનુકરણ નહીં પરંતુ પોતાના વિરોધનું વાજબી કારણ સાથે સમજાવ્યું. અને ત્યાર બાદ એક શિષ્યની જેમ ગાંધીજીને ટેકો પણ કર્યો.
મુંબઈ ખાતેની અખિલ ભારતીય
કોંગ્રેસ સમિતિએ વિદેશી કાપડના બહિષ્કાર અંગેનો ઠરાવ પસાર કરતી વખતે તમામ કોંગ્રેસ
સંગઠનોને "વિનાશ માટે વિદેશી કાપડ એકઠું કરવા અથવા તેમના વિકલ્પ પ્રમાણે
ભારતની બહાર ઉપયોગ કરવાની સલાહ પણ આપી હતી. આને કારણે ઉગ્ર ચર્ચા શરૂ થઈ હતી અને
કાપડને બાળી નાખવા અથવા તેને તુર્કીશ દળોના ઉપયોગ માટે સ્મિર્નાને મોકલવામાં આવતા
સામે કેટલાક સુધારા કરવામાં આવ્યા હતા. કેલકરના ટેકાથી સરદાર પટેલે
વિદેશી કાપડના નાશનો વિરોધ કર્યો હતો, જેને તેઓ માનતા હતા કે તેનું મૂલ્ય આશરે સો
કરોડ જેટલું છે અને જેને તેમણે રાષ્ટ્રીય સંપત્તિ તરીકે વર્ણવ્યું હતું, ખાસ કરીને
એવા સમયે જ્યારે લાખો લોકો કાં તો ખરાબ વસ્ત્રો પહેરેલા હતા અથવા તો નગ્ન હતા.
ગાંધીએ ગ્રાહકો દ્વારા સળગતા કાપડને જોરશોરથી ટેકો આપ્યો, જોકે કાપડના વેપારીઓ
દ્વારા નહીં. એ.આઈ.સી.સી.ના અધિવેશન પછી તરત જ મુંબઈ શહેરે આ બાબતમાં ભારે
ઉત્સાહનું પ્રદર્શન કર્યું. વિદેશી કાપડના બહિષ્કારની વિનંતી કરતી અસંખ્ય સભાઓ
યોજવામાં આવી હતી, અને તેને બાળી નાખવાના મહાન અદભૂત પ્રદર્શન માટે વ્યવસ્થા
કરવામાં આવી હતી. એક દૃશ્યનું સમકાલીન વર્ણન નીચે મુજબ છે:
૩૧ જુલાઈએ આ મહાન વિનાશને જોવા માટે લગભગ બે થી ત્રણ હજાર લોકોનો જમાવડો થયો હતો. એકત્રિત કરવામાં આવેલા વિદેશી કાપડનો ઢગલો એક વિશાળ વર્તુળ માં લગભગ એક માઇલ વ્યાસ માં અને લગભગ ત્રણ ફૂટ ઊંચો હતો. સમૃદ્ધ ઝરી વાળા વસ્ત્રો અને રેશમી સાડી ઓ થી માંડીને ફાટેલી ટોપી ઓ, કોટ, નેક ટાઈ ઓ અને કોલર સુધીના તમામ પ્રકારના વિદેશી વસ્ત્રોને ઢગલામાં ફેંકી દેવામાં આવ્યા હતા. અખિલ ભારતીય કોંગ્રેસ સમિતિની બેઠક માં ભાગ લેવા માટે મુંબઈ ગયેલા બધા જ અગ્રણી પ્રાંતિય નેતાઓ હાજર હતા અને કેટલીક સેંકડો સ્ત્રીઓ પણ હાજર હતી. ગાંધી સાંજે આવ્યા અને ઢગલા પર પ્રકાશિત મેચ લગાવી. તરત જ આગ વધવા લાગી અને થોડી જ મિનિટોમાં ઢગલા માં ફરી વળી અને એકાદ-બે કલાકમાં જ કરોડો રૂપિયાનો વિશાળ ઢગલો બળીને ખાખ થઈ ગયો.
આવી જ આગ, જોકે આટલા મોટા પાયા પર ન હતી, પરંતુ અન્ય શહેરોમાં પણ કરવામાં આવી હતી, અને કાપડના બહિષ્કાર ના કાર્યક્રમનું આ લગભગ નિયમિત લક્ષણ બની ગયું હતું. જ્યારે લાખો લોકો અર્ધ નગ્ન અવસ્થા માં જઈ રહ્યા હતા ત્યારે કવિ રવીન્દ્રનાથ સહિત નામાંકિત વ્યક્તિઓએ કાપડના આ "અસંવેદનશીલ કચરા" સામે જોરદાર વિરોધ નોંધાવ્યો હતો. ગાંધીજીએ તેમના અખબાર 'યંગ ઇન્ડિયા ‘માં જુસ્સાદાર જવાબ આપ્યો. તેમણે કહ્યું હતું કે, "ટીકાકારો એ" વિદેશી કાપડ સળગાવવાના સંબંધમાં તેમના ઠપકા થી મને અભિભૂત કરી દીધો છે. તેની સામે આગળ ધપાવવા માં આવેલી દરેક દલીલ નો વિચાર કર્યા પછી, હું એમ કહ્યા વિના રહી શકતો નથી કે વિદેશી કાપડ સાથે વ્યવહાર કરવાની શ્રેષ્ઠ પદ્ધતિ વિનાશ એ શ્રેષ્ઠ પદ્ધતિ છે."
Post a Comment